[Bài
này viết từ năm 2011. Nay có Trung Tâm Bảo Vệ Quyền Tác Giả Âm Nhạc Việt Nam
(VCPMC) giúp thu hồi tác quyền.]
LỐI
VÀO
Ngay từ thời học sinh cấp I, không hiểu sao tôi đã thích để ý những chuyện hằng ngày xảy ra xung quanh mình, rồi mày mò tự viết lách, dù lúc đó chỉ “viết chơi” thôi. Tôi cũng thích đọc báo chí từ thuở nhỏ, hồi đó các chị tôi hay mua báo Thằng Bờm (kiểu như báo Áo Trắng ngày nay nhưng phong phú hơn), khi rảnh thì tôi cứ đọc và giải các ô chữ trong báo.
Cứ thế. Thích thì
làm. Làm riết rồi quen. Làm mãi hóa… mê. Cái đam mê “không giống ai,” cái “máu”
lạc loài ấy không ai có trong dòng tộc – cả nội lẫn ngoại. Mới đầu tôi tự tìm
sách vở học nhạc, rồi bắt đầu viết ca khúc khi tôi tròn 16 tuổi (bút danh Trầm
Thiên Thu có từ đó), nhưng lúc đó tôi chỉ viết Thánh Ca, nhiều năm sau tôi mới
viết nhạc đời.
Ca khúc “Bài Ca
Cho Bé” là ca khúc đầu tiên được Đài Tiếng Nói Việt Nam dàn dựng và phát sóng
năm 1991. Còn bài thơ đầu tiên của tôi xuất hiện trên báo Tuổi Hồng năm 1991 là
bài “Tuổi Mười Lăm.” Cho tới nay, tôi nhận thấy mình “có duyên” với con nít. Được
đà làm tới, “hành trình viết lách” của tôi tính đến nay đã hơn 20 năm. Nếu là
tuổi đời thì còn “trẻ người non dạ,” nhưng nếu là “tuổi viết lách” thì cũng
không còn “trẻ” nữa.
VIẾT
LÁCH
Tôi không là
người chuyên nghiệp trong nghề báo – vì tôi không được học hành chính quy về
lĩnh vực này. Tôi chỉ là kẻ nghiệp dư trong việc viết báo, nhưng viết mãi cũng
hóa ra không khác gì chuyên nghiệp vì “máu” càng ngày càng thấm sâu vào con
người. Theo thời gian, ngòi bút có thể “sắc” hơn ở mức độ nhất định nào đó,
nhưng lại khó “lách” hơn.
Tôi đến với việc
viết báo vừa tình cờ, vừa bất đắc dĩ, và cũng có chút “máu mê.” Cái gì đam mê
cũng khó bỏ, tất nhiên “chuyện viết lách” cũng vậy. Đối với tôi, cái đam mê
viết của tôi có “khác người” hơn vì đó như điều “bắt buộc.” Tại sao? Vì ngòi
bút như “cần câu cơm” của tôi, dù chỉ “câu” được những “con cá tép.” Biết sao
được, vì không câu không được!
Cụ thi hào Nguyễn
Du so sánh: “Chữ Tâm kia mới bằng ba chữ
Tài.” Còn cụ Đồ Chiểu xác định: “Chở
bao nhiêu đạo thuyền không khẳm – Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà.” Điều đó
cho thấy ai cũng phải có cái Tâm, đặc biệt đối với những người cầm bút. Lời nói
dễ qua tai (trừ trường hợp thu âm và thu hình), nhưng những gì viết ra thì có
thể còn hoài, giấy mực rõ ràng từng dấu chấm, dấu phẩy, ai cũng có thể đọc được
tư tưởng của người viết.
Việc gì cũng có
nỗi khổ đặc trưng. Và “chuyện viết lách” cũng không ngoại trừ. VIẾT được một
bài đã là khó, LÁCH được càng khó hơn!
Ca khúc, thơ,
truyện hay bài viết đều có “số phận” hẩm hiu nhất định. Sau hơn 20 năm viết
lách, tôi thấy có những điều “kỳ lạ” hóa “kỳ quặc.” Có những ca khúc tôi gởi
bình thường thì không được dùng (có thể hiểu là “bị chê”), nhưng khi tôi gởi dự
thi thì lại đoạt giải. Các tòa soạn cũng khác nhau, tùy quan điểm của mỗi biên
tập viên (BTV), có thể BTV trước có “cảm tình” với tác giả này, nhưng BTV sau
lại “không ưa” tác giả đó. Nhiều báo tôi thấy có tình trạng này. Cái mà người
ta gọi là “phe cánh.” Tất nhiên, là con người thì không thể tránh khỏi “thất
tình” (hỉ, nộ, ai, lạc,…), nhưng cốt yếu phải làm sao đừng có định kiến.
Cuộc vận động sáng tác ca khúc Tuổi
Hồng, cho biết: Lễ tổng kết và trao giải vào lúc 19 giờ 30 ngày 15-10-2011 tại
sân khấu Nhà văn hóa Thanh niên TPHCM. Sau bốn tháng phát động (từ tháng 4 – 8/2011),
ban tổ chức đã tiếp nhận 430 tác phẩm của hơn 300 tác giả thuộc 31 tỉnh thành.
Một nhạc sĩ là thành viên hội đồng sơ
tuyển và chung tuyển của cuộc vận động, nói một câu “xanh rờn” thế này: “Nhiều tác phẩm hay nhưng không được giải
cao vì phần thể hiện của ca sĩ trong bản
ghi âm gửi ban tổ chức chưa đạt. Đây là một trong những điều đáng tiếc thường gặp ở các cuộc sáng
tác hiện nay.”
Một câu nói khiến nhiều
người không đồng tình, vì nói như vậy có nghĩa là ban giám khảo chưa đủ trình độ thẩm định một ca khúc. Phần Bình luận có một số ý kiến “điển hình” thế này:
Thiết tưởng, nếu đánh giá một ca khúc
hay, có chất lượng tốt cả về giai điệu và ca từ, về phía ban giám khảo chỉ đọc
bản ký âm thì đã rõ, nhưng có lẽ ban giám khảo không đủ trình độ cần thiết nên
mới đòi này hỏi nọ. Xét về góc độ thu âm và phối khí đó chỉ là một phần đưa tác
phẩm thêm thăng hoa và nổi bật lên mà thôi.
Để đánh giá tác phẩm (đúng ra là ca
khúc) hay hoặc chưa chất lượng, điều quan trọng nhất đó là ca từ và giai điệu. Còn
những phần còn lại như hòa âm phối khí ca sĩ thể hiện đó chưa hẳn là quan
trọng. Bởi vì đây là cuộc thi Sáng Tác Ca Khúc Tuổi Hồng.
Nhiều tác phẩm hay nhưng không được
giải cao vì phần thể hiện của ca sĩ trong bản ghi âm gửi ban tổ chức chưa đạt.
Đây là một trong những điều đáng tiếc thường gặp ở các cuộc sáng tác hiện nay. Đây
là cuộc thi Sáng Tác CA KHÚC Tuổi Hồng
chứ không phải Cuộc Thi TIẾNG HÁT Tuổi
Hồng. Thế thì tại sao vì giọng hát mà có thể cho cả bài hát là không có
chất lượng? Thật vô lý!
Thậm chí còn có
những trường hợp theo kiểu “gà tức nhau tiếng gáy.” Thấy người khác viết được
nhiều hoặc làm được nhiều thể loại thì cũng có người “dị ứng” hoặc ác cảm. Ngay
cả những cuộc thi cũng xảy ra tình trạng thiên tư. Vậy làm sao có cái “công
tâm” cần thiết cho nghề báo – báo nói hoặc báo viết? Không dám nói thẳng, nói
thật, hoặc không muốn phục thiện thì thật nguy hiểm, vì Dục Tử xác định: “Biết ĐÚNG mà không theo là dở, biết SAI mà không sửa là mê.”
Không công tâm là
không có công lý và không hành động vì công ích. Giáo huấn Xã hội Công giáo
ghi: “Phải phục vụ công ích một cách đầy
đủ, chứ không theo những chủ trương giản lược mà một số dân tộc đưa ra nhằm lợi
ích riêng cho mình; trái lại, phải xây dựng công ích dựa trên một logic sẽ đưa
người ta tới chỗ chịu trách nhiệm nhiều hơn. Công ích là điều đáp ứng bản năng
cao cả nhất trong số các bản năng của con người, nhưng đó cũng là một giá trị
rất khó thực hiện vì đòi hỏi phải có năng lực và cố gắng liên tục trong việc
mưu cầu ích lợi cho người khác, như thể đó là ích lợi của bản thân mình.” (Tóm
lược GHXHCG, số 167, tr. 135)
Chuyện thi cử
cũng có những điều “rắc rối.” Có những cuộc vận động sáng tác ca khúc mà buộc
người dự thi phải kèm CD. Giám khảo không thể “đọc nhạc” (xướng âm) sao mà phải
chấm giải bằng cách nghe? Vậy thì rất thiếu độ chính xác! Có những cuộc thi
người ta nhìn tên tác giả mà “định đoạt,” đây là kiểu tệ hại nhất. Nhưng có những
cuộc thi không cho ghi tên tác giả hoặc bất cứ thông tin nào về tác giả trên
bản nhạc, tác giả tự chọn mã số riêng và ghi thông tin tác giả cho vào một
phong bì dán kín. Khi nào chấm xong mới lấy các thông tin kia ra và mới biết ai
là người đạt giải nào. Tôi thấy cách này hay, nhưng hiếm khi được áp dụng. Mà
cũng có thể chưa chắc đủ mức tin cậy, vì ai làm chứng “không bị lộ”? Vì cũng đã
có những lần lộ đề thi trong những kỳ thi tuyển sinh!
Thuận ngôn,
nghịch nhĩ. Sự thật luôn phũ phàng. Người ta không thích các “thuận ngôn” vì chúng
luôn gây “nghịch nhĩ.” Dám thay đổi là một dạng can đảm. Ngành nghề nào cũng
cần có “cái đức.” Ngành y gọi là y đức. Còn
nghề báo gọi là gì? Lâu nay người ta phê phán nhiều về chuyện y đức, còn cái
đức của nghề báo thì sao? Câu hỏi khó trả lời hay không muốn trả lời?
Tôi rất khâm phục những nhà báo dám sống thật với lòng
mình, dám đấu tranh với cái xấu, dám xả thân vì công lý, không nhận tiền đút
lót hoặc “nhờ vả” dù cuộc sống họ vẫn còn nhiều khó khăn về kinh tế. Tất nhiên,
tôi “không ưa” gì những người xu nịnh, tâng bốc, vì “giá áo, túi cơm” mà sẵn
sàng đánh mất lương tri chính trực. Danh nhân W. Goethe thẳng thắn nói: “Ai thẳng thắn với bản thân và thẳng thắn
với người khác thì bao giờ cũng có phẩm chất vô cùng quý báu của những tài năng
vĩ đại.”
Về cái tâm trong việc viết lách, nhà văn Nam Cao khẳng
định: “Cẩu thả trong mọi nghề đều khốn
nạn nhưng cẩu thả trong văn chương là khốn nạn nhất.” Vincent Van Gogh cũng
khẳng định: “Nghệ thuật không nước đôi.
Nghệ thuật không nửa vời. Nghệ thuật không san sẻ. Hoặc bạn là nghệ sĩ, hoặc
không. Đã làm nghệ thuật thì đừng tham vọng gì khác. Đã có tham vọng gì khác
thì thôi nghệ thuật.”
Đó là chuyện đời. Chuyện “nhà đạo” cũng không khá hơn, cũng rất “chảnh”! Có
những báo in bài, mà báo in thì có bán và có doanh thu, nhưng lại không hề nhắc
gì tới “nhuận bút,” còn các website thì cũng đòi “độc quyền” bài viết của tác
giả nào đó. Những người viết bài về đạo là những người “vô lương” (nghĩa là
không có lương), ít nhiều gì cũng vì yêu mến Chúa mà rao truyền về Chúa. Như
vậy, nếu một bài đăng ở nhiều website, thiết tưởng là điều tốt, vì số người đọc
được bài đó sẽ nhiều hơn. Bởi lẽ có số người này “ưa” website này, số người
khác “thích” website khác, không hẳn họ có chung ý thích. Chia sẻ trên nhiều
website cũng là một cách “loan báo Tin Mừng khắp thế gian.” (x. Mc 16:15) Vậy
sao lại đòi “độc quyền”?
Về “nhà đạo,” làm gì người ta cũng đổ lỗi cho Chúa: “Chúa sẽ trả công.” Thế là xong! Chúa cũng bị oan. Như vậy có khác
gì Philatô rửa tay để minh chứng mình vô tội trong vụ án xét xử Đức Kitô? Sự
thật quá phũ phàng! Như vậy làm gì có công lý? Không có công lý sẽ không có hòa
bình và nhân quyền! Và còn kéo theo các hệ lụy khác nữa…
TẠM KẾT
Có những báo rất lịch sự, quan tâm và nâng đỡ tác giả, thậm chí còn gọi
điện hoặc gởi mail mời nhận nhuận bút. Nhưng có những báo lại “chảnh” và “tệ”
thật, không hề tôn trọng tác giả, thậm chí còn “xù” nhuận bút của tác giả, và
tôi đã từng bị một tờ báo “lớn” ở Saigon “làm ngơ” như vậy, thậm chí báo ở Hoa
Kỳ, Úc,… cũng chẳng hơn gì! Nói chung là tùy vào “cái tâm” của người làm báo.
Về kiểu này, người miền Bắc có cách nói là “ăn cắp cơm chim.” Ngay cả các Trung
Tâm Băng Đĩa Nhạc cũng chẳng hơn gì!
Những kiểu làm như vậy của những người mang tiếng là “làm văn hóa” nhưng
lại hoàn toàn phi văn hóa – nếu không muốn nói “nặng” là động thái “vô văn hóa.”
Thật đáng buồn! Từ ngày 26-10-2004, Việt Nam đã tham gia công ước Berne về quyền
tác giả, và đã công bố “Nghị định về Quyền tác giả” ngày 30-6-2009, nhưng công
ước vẫn chỉ là công ước, nghị quyết chỉ là nghị quyết, chưa thực sự được tôn
trọng đúng mức. Người ta có rất nhiều lý do để “biện luận” hoặc “làm ngơ.”
Ngay cả cố Ns Văn Cao cũng bị “làm ngơ” như thường. Năm 1976, bài hát “Mùa Xuân
Đầu Tiên” của ông đã được in ở nước Nga và được Liên Xô trả nhuận bút 100 rúp.
Ông phải viết giấy uỷ quyền qua sứ quán để con gái ông đang học bên đó lĩnh hộ.
Ông bảo con gái: “Con cứ lấy mà tiêu, ở nước mình bao lâu nay bố có được biết đến đồng
nhuận bút tác phẩm nào đâu.”
Câu nói của ông nghe sao “chua chát” quá!
Bất kỳ lĩnh vực nào – xã hội, tôn giáo, báo chí, thương mại, chính trị,
nghệ thuật,… – cũng đều cần có cái Tâm, dù là “nghề” hay là “nghiệp.” Nói thì
phải làm, không thể nói suông, không thể “đánh trống bỏ dùi” hoặc nói cho có
“phong trào.” Thánh Phaolô nói: “Ai ăn ở
bất công sẽ được trả theo điều bất công mình làm; không có chuyện thiên vị.”
(Cl 3:25)
Như đã nói, tôi không làm báo chuyên nghiệp. Tôi chỉ là người có khả năng
viết ca khúc, làm thơ, dịch thuật, viết truyện ngắn, và viết những gì tôi cảm
nhận về cuộc sống, vì đó là cách “xả stress” của tôi, thậm chí còn là “nghiệp
dĩ mưu sinh” của tôi, nhưng dù viết ở lĩnh vực nào, tôi vẫn phải chân thật và
đưa cái Tâm vào đó. Tôi luôn tâm niệm: “Tôi
viết những gì tôi sống, và tôi sống những gì tôi viết.” Tôi thích thật thà, thẳng thắn.
Thấy điều “trái tai gai mắt” mà không nói thì người ta lấn lướt, đè đầu đè cổ, nhưng nói ra thì lại bị người ta ghét. Quả thật, ngòi bút cũng có những “nỗi niềm khó nói” rất đặc trưng, đành “ngậm bồ hòn làm ngọt” vậy!
TRẦM THIÊN THU
THAM KHẢO THÊM MỘT SỐ VẤN ĐỀ
✽ Chuyện Mắc Dịch – https://tramthienthu.blogspot.com/2020/12/chuyen-mac-dich.html
No comments:
Post a Comment
Comment