VÔ CẢM

Ngày nay, người ta thường dùng hai chữ “vô cảm” để nói về những người không có cảm xúc, thờ ơ, lãnh đạm, không quan tâm người khác hoặc các vấn đề xảy ra, nói theo bình dân là “người có máu lạnh.” Vô cảm như một loại dịch bệnh lây lan nhanh, đặc biệt ở giới trẻ, có lẽ do ảnh hưởng loại văn hóa của một xã hội không cần Thiên Chúa.

Lối sống vô cảm gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho cuộc sống và sự phát triển. Người sống vô cảm chỉ quan tâm bản thân họ, vô cảm với nỗi buồn của người khác. Điển hình vô cảm là hai con người “danh giá” mà không hề có tình người trong dụ ngôn “Người Samari Tốt Lành.” (x. Lc 10:30-37)

Có một biếm họa vẽ nhiều người đứng nhìn và “vô tư” dùng điện thoại quay hình một người sắp chết đuối trong dòng nước. Ngày nay khó thấy những hảo hán như Lục Vân Tiên, thế nên cụ Nguyễn Đình Chiểu nói: “Nhớ câu kiến ngãi bất vi – Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.” Thấy việc nghĩa mà không làm, đó không phải là người tốt. Sống tốt không chỉ phải tránh làm ác mà còn phải tích cực làm việc thiện. Tín hữu bác học Albert Einstein nói: “Thế giới bị hủy diệt không phải bởi những người làm điều ác, mà bởi những người đứng nhìn mà không làm gì cả.” Thật đúng với xã hội ngày nay, vì những người hào hiệp có thể bị người ta chê bôi, cho là ngu xuẩn hoặc “vô công rỗi nghề.”

Người không vô cảm là người thực sự can đảm, có lòng thương yêu, sẵn sàng bỏ qua lỗi lầm của người khác. Nhân vô thập toàn. Ai cũng lỗi lầm và cần được thứ tha. Qua trình thuật Mt 18:21-35, thánh sử cho biết rằng khi Chúa Giêsu nói về việc sửa lỗi cho nhau, ông Phêrô đến gần Chúa Giêsu và hỏi: “Thưa Thầy, nếu anh em con cứ xúc phạm đến con thì con phải tha đến mấy lần? Có phải bảy lần không?” Chúa Giêsu đáp: “Thầy không bảo là đến bảy lần, nhưng là đến bảy mươi lần bảy.”

Thực sự khó lắm! Một lần thì có thể, hai lần là máu bốc tới chỏm đầu, ba lần là “có chuyện” ngay, nói chi đến 49 lần (7 x 7) hoặc 490 lần (70 x 7). Thế nhưng muốn là môn đệ của Chúa và muốn làm công dân Nước Trời thì phải vậy, phải tha thứ mãi mãi, mọi nơi và mọi lúc, tha thứ bất cứ ai, dù họ phạm lỗi nhỏ hay to, không tính số lần nữa. Chúa Giêsu rất thực tế, luôn chứng minh cụ thể, và Ngài kể dụ ngôn “con nợ không thương xót” được Thánh Mátthêu ký sự:

“Nước Trời cũng giống như chuyện một ông vua kia muốn đòi các đầy tớ của mình THANH TOÁN SỔ SÁCH. Khi nhà vua vừa bắt đầu thì người ta dẫn đến một kẻ mắc nợ vua MƯỜI NGÀN YẾN VÀNG. Y không có gì để trả, nên tôn chủ ra lệnh bán y cùng tất cả vợ con, tài sản mà trả nợ. Bấy giờ, tên đầy tớ ấy sấp mình xuống bái lạy để xin rộng lòng hoãn nợ và hứa sẽ lo trả hết. Chủ nợ liền chạnh lòng thương, CHO VỀ và THA luôn món nợ. Nhưng vừa ra đến ngoài, tên đầy tớ ấy gặp một người đồng bạn, mắc nợ y MỘT TRĂM QUAN TIỀN. Y liền túm lấy, bóp cổ mà đòi nợ. Bấy giờ, người đồng bạn sấp mình xuống năn nỉ xin rộng lòng hoãn nợ và hứa sẽ lo trả hết. Nhưng y không chịu, cứ tống anh ta vào ngục cho đến khi trả xong nợ.

Thấy sự việc xảy ra như vậy, các đồng bạn của y buồn lắm, mới đi trình bày với tôn chủ đầu đuôi câu chuyện. Tôn chủ cho đòi y đến và vặn hỏi: ‘Tên đầy tớ độc ác kia, ta đã tha hết số nợ ấy cho ngươi, vì ngươi đã van xin ta thì đến lượt ngươi, ngươi không phải thương xót đồng bạn như chính ta đã thương xót ngươi sao?’ Rồi tôn chủ nổi cơn thịnh nộ, trao y cho lính hành hạ, cho đến ngày y TRẢ HẾT NỢ cho ông.”

Tên đầy tớ phải “câm họng” với cách đặt vấn đề của tôn chủ. Món nợ “mười ngàn yến bạc” rất lớn so với “một trăm quan tiền.” Ác tâm rõ ràng, không thể biện hộ với bất cứ lý do gì. Hình phạt là hệ lụy tất yếu đối với ác nhân. Dụ ngôn cho thấy tương tự cách “biến hóa” thường xuyên của con người: HIỀN như CHIÊN khi ở trong nhà thờ, mà DỮ như CỌP khi ở ngoài nhà thờ. Có lẽ con tắc kè đổi màu còn thua chúng ta “biến sắc.” Chúng ta được Thiên Chúa tha thứ tội lỗi quá nhiều, thế mà lại không thể bỏ qua cho người khác một lỗi nhỏ, và rồi tự biện hộ đủ lý lẽ. Chính “tên mắc nợ không biết thương xót” kia cũng có thể là chính chúng ta, nhưng chúng ta vẫn ảo tưởng hoặc cố ý không muốn nhận. Cố chấp thì chết, biết sửa sai thì sống.

Chúa Giêsu đã minh định: “Cha của Thầy ở trên trời cũng sẽ đối xử với anh em như thế, nếu mỗi người trong anh em KHÔNG hết lòng tha thứ cho anh em mình.” Tha thứ HẾT LÒNG chứ không chỉ tha thứ cho có lệ hoặc miễn cưỡng. Trong Kinh Lạy Cha (Mt 6:9-13; Lc 11:2-4) – lời cầu nguyện được Chúa Giêsu truyền dạy, cũng đề cập chuyện tha thứ: “Xin tha nợ chúng con NHƯ chúng con cũng tha kẻ có nợ chúng con.” Chữ “như” có vẻ đơn giản mà lại chứa đựng vấn đề to lớn và cấp bách. Chắc chắn rằng chẳng ai biết mình “ra đi” lúc nào. Lá vàng hay xanh vẫn có thể rụng bất cứ lúc nào. Đó là thời điểm “tận thế” riêng của mỗi người – dù già hay trẻ, khỏe hay yếu, giàu hay nghèo.

Mẫu tự T rất đặc biệt – có thể Tốt hoặc Tệ. Thập Giá có “vóc dáng” chữ T, cuộc sống có chuỗi liên kết của ba động thái là THƯƠNG – THÙ – THA (Thương yêu, Thù hận, Tha thứ). Thương yêu đối lập với Thù hận nên luôn cần Tha thứ. Có Thương yêu mới Tha thứ, và chính Tình Thương mới khả dĩ hóa giải Thù hận, nhờ vậy con người mới có thể sống hòa bình với nhau.

Tình thương yêu có dạng cấp số đặc trưng, không chỉ cấp số cộng và cấp số nhân, mà là cấp số vô cực hoặc vô hạn, không thể định mức, bởi vì “mức độ yêu là yêu vô hạn.” Thương yêu là điều quan trọng nhất vì đó là đức mến hoặc đức ái, cần thiết và tồn tại cả ở đời này và đời sau: “Đức mến không bao giờ mất được. Hiện nay đức tin, đức cậy, đức mến, cả ba đều tồn tại, nhưng cao trọng hơn cả là đức mến.” (1 Cr 13:8 và 13) Thương yêu là điều có thể cảm nhận nhưng không thể chạm vào, nó vô hình nhưng có thật, trừu tượng mà vẫn cụ thể.

Kết quả của thương yêu là sự tha thứ. Ngược lại, hậu quả của tình trạng không thương yêu là sự thù hận. Thương yêu có mối liên quan riêng: THÙ HẬN liên quan TỘI LỖI, THƯƠNG YÊU liên quan THA THỨ. Những mẫu tự T luôn có cái gì đó kỳ diệu, như một sự an bài của Thiên Chúa vậy. Lòng thù hận rất nguy hiểm và đáng sợ, vì nó tàn phá mọi thứ trong cuộc sống. Sách Huấn Ca nói: “Oán hờn và giận dữ là những điều ghê tởm, về chuyện đó, kẻ tội lỗi có biệt tài.” (Hc 27:30) Oán hờn và giận dữ cho biết chúng xuất phát từ một con người tội lỗi. Tài gì chứ “tài phạm tội” thì đáng sợ lắm!

Thiên Chúa là tình yêu, (1 Ga 4:8 và 16) thế nên Ngài luôn truyền dạy phải thương yêu, không chấp nhận lòng thù hận: “Kẻ báo thù sẽ chuốc lấy báo thù của Đức Chúa, tội lỗi nó, Người xem xét từng ly.” (Hc 28:1) Kinh Thánh khuyên nhủ và phân tích: “Hãy bỏ qua điều sai trái cho kẻ khác thì khi bạn cầu khẩn, tội lỗi bạn sẽ được tha. Người với người cứ nuôi lòng hờn giận, thế mà lại xin Đức Chúa chữa lành! Nó chẳng biết thương người đồng loại, mà lại dám xin tha tội cho mình! Nó chỉ là người phàm mà để tâm thù hận thì ai sẽ xin tha tội cho nó?” (Hc 28:2-5) Có lẽ người ta không thích nghe hoặc nhắc tới câu này vì ý tưởng “chạm” vào điểm nhạy cảm. Thật vậy, người ta là chiên khi ở trong nhà thờ nhưng có thể hóa cọp ngay khi bước ra khỏi nhà thờ. Khi cầu nguyện, người ta có vẻ thành kính lắm, nhìn rất hiền, thế nhưng có khi người ta chỉ giả vờ trước mặt người khác, tỏ ra thành tâm trước mặt Chúa, và khi gặp điều “phật ý” thì họ nổi xung, không khác ảo thuật gia David Coperfield làm biến mất cả toa xe lửa hoặc đi xuyên qua Vạn Lý Trường Thành. Đúng là “siêu nhân” thật!

Thiên Chúa luôn cảnh báo về việc canh tân đời sống, Đức Mẹ cũng nhắc nhở, đặc biệt là ở Fátima, nhưng rồi người ta chỉ lưu ý và cố gắng trong mùa Vọng, mùa Chay, hoặc tuần tĩnh tâm, xong rồi lại quên, “cái tôi” lại mặc sức tung hoành. Thiên Chúa thẳng thắn cảnh báo: “Hãy nhớ đến ngày tận số mà chấm dứt hận thù, nhớ mình sẽ phải hao mòn và phải chết mà trung thành giữ các điều răn. Hãy nhớ đến các điều răn mà đừng oán hờn kẻ khác, nhớ đến giao ước của Đấng Tối Cao mà không chấp nhất điều lầm lỗi.” (Hc 28:6-7)

Mỗi khi nghe nói “tối ba ngày ba đêm” thì người ta cuống cuồng, lo mua nến và mì gói, xong rồi lại đâu vào đấy. Lời Chúa khuyến cáo dân Israel xưa vẫn còn “nóng hổi” và mang tính “thời sự” trong thời nay: “Các ngươi chớ cứng lòng như tại Mơriva, như ngày ở Maxa trong sa mạc, nơi tổ phụ các ngươi đã từng thách thức và dám thử thách Ta, dù đã thấy những việc Ta làm.” (Tv 95:8-9) Biết mình yếu đuối và hèn mọn, Thánh Vịnh gia tự nhủ: “Chúc tụng Chúa đi, hồn tôi hỡi, toàn thân tôi, hãy chúc tụng Thánh Danh! Chúc tụng Chúa đi, hồn tôi hỡi, chớ khá quên mọi ân huệ của Người. Chúa tha cho ngươi muôn ngàn tội lỗi, thương chữa lành các bệnh tật ngươi, cứu ngươi khỏi chôn vùi đáy huyệt, bao bọc ngươi bằng ân nghĩa với lượng hải hà.” (Tv 103:1-4)

Ước gì mỗi chúng ta cũng biết răn mình như thế! Tự nhủ như vậy để có thể tỉnh thức và tự nhắc nhở về đức ái, về lòng tha thứ mà Chúa Giêsu vẫn thường xuyên khuyến cáo. Với kinh nghiệm bản thân, ai cũng khả dĩ nhận biết về ơn tha thứ mà bao lần Thiên Chúa dành cho chúng ta mà không đòi điều kiện gì. Kinh sách đọc nhiều, không khéo thì cũng chỉ như “vẹt” hoặc nhấn play một mục nào đó trên Youtube vậy.

Tất cả chúng ta là phàm nhân, chẳng đáng gì, chỉ là tội nhân thì chẳng có gì mà khoe mẽ, nhưng vì đầu óc vừa nhỏ xíu mà lại như “bã đậu,” nghĩ không tới ngọn cây, thế nên vẫn kiêu sa. Tình yêu Thiên Chúa vô biên và kỳ diệu, chúng ta không thể nào hiểu hết.

Thánh Vịnh gia cho biết: “Chúa là Đấng từ bi nhân hậu, Người chậm giận và giàu tình thương, chẳng trách cứ luôn luôn, không oán hờn mãi mãi. Người không cứ tội ta mà xét xử, không trả báo ta xứng với lỗi lầm. Như trời xanh trổi cao hơn mặt đất, tình Chúa thương kẻ thờ Người cũng trổi cao. Như đông đoài cách xa nhau ngàn dặm, tội ta đã phạm, Chúa cũng ném thật xa ta.” (Tv 103:8-12) Tình thương yêu đó vượt ngoài tầm hiểu của chúng ta, lòng thương xót của Thiên Chúa trên cả tuyệt vời. Phàm nhân chẳng là gì mà vẫn “chảnh,” lúc nào cũng muốn “vùng lên,” chỉ chực nổi loạn mà thôi. Thật khốn vì ảo tưởng quá!

Nỗ lực nhận diện chính mình phải được thực hiện không ngừng, chứ không chỉ cố gắng theo cảm xúc hoặc theo mùa phụng vụ, nhờ đó có thể kịp chấn chỉnh cho phù hợp luật Chúa, đúng ý Chúa. Không dễ chút nào nhưng không thể không làm. Đó cách “từ bỏ mình mà vác thập giá theo Chúa Kitô.” (Mt 10:37-39; Lc 14:26-27) Thánh Phaolô minh định: “Thật vậy, không ai trong chúng ta sống cho chính mình, cũng như không ai chết cho chính mình. Chúng ta có sống là sống cho Chúa, mà có chết cũng là chết cho Chúa. Vậy, dù sống, dù chết, chúng ta vẫn thuộc về Chúa; vì Đức Kitô đã chết và sống lại chính là để làm Chúa kẻ sống cũng như kẻ chết.” (Rm 14:7-9)

Có thể an tâm sống nếu biết phó thác như Thánh Phaolô, chẳng cần quan tâm chỗ nào có “sự lạ” gì. Có hai phép lạ lớn lao vẫn xảy ra hằng ngày là không khí và Thánh Thể. Đó không là vô cảm mà sống đức tin và có lý trí. Có lẽ cũng cần xác định điều này: Cái gì sai thì vẫn là sai dù người ta CỨ LÀM điều sai đó. Cái gì đúng thì vẫn là đúng dù người ta KHÔNG LÀM điều đúng đó. Tin và hành động sẽ làm người ta nên công chính.

Lạy Thiên Chúa, xin tác động dể chúng con biết chạnh lòng trước nỗi đau của tha nhân với cả con người của chúng con. Xin giúp chúng con luôn cảnh giác trước mọi mưu mô ma quỷ và ý thức sửa đổi cách sống. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU