Ý NGHĨA YÊU THƯƠNG

Chương 21 của Phúc Âm Gioan trình bày một cảnh thường được đọc như phần đối chiếu với ba hành động từ chối của Phêrô. Điều thú vị là, trong khi cả bốn sách Phúc Âm đều bao gồm sự từ chối của Phêrô, chỉ có Phúc Âm của Gioan bao gồm cảnh này, trong đó Chúa Giêsu hỏi Phêrô ba lần: “Anh có yêu mến Thầy không?” Trong khi một số nhà chú giải Kinh Thánh hiểu ba câu hỏi này, được Chúa Giêsu hỏi trong lần hiện ra thứ ba sau phục sinh, như một khoảnh khắc cứu chuộc, trong đó Chúa Giêsu giải quyết ba lời từ chối của Phêrô và xác nhận ông là người lãnh đạo của Giáo Hội mới thành lập, một số điều tinh tế khác trong cuộc đối thoại này có thể được đánh giá cao hơn nếu chúng ta quay trở lại nguyên bản tiếng Hy Lạp.

Trình thuật Ga 21:15-19 cho thấy Chúa Giêsu dùng bữa sáng với các môn đệ sau khi Ngài phục sinh.

Khi các môn đệ ăn xong, Đức Giêsu hỏi ông Simôn Phêrô: “Này anh Simôn, con ông Gioan, anh có mến Thầy hơn các anh em này không?” Ông đáp: “Thưa Thầy có, Thầy biết con yêu mến Thầy.” Đức Giêsu nói với ông: “Hãy chăm sóc chiên con của Thầy.” Ngài lại hỏi: “Này anh Simôn, con ông Gioan, anh có mến Thầy không?” Ông đáp: “Thưa Thầy có, Thầy biết con yêu mến Thầy.” Ngài nói: “Hãy chăn dắt chiên của Thầy.” Ngài hỏi lần thứ ba: “Này anh Simôn, con ông Gioan, anh có yêu mến Thầy không?” Ông Phêrô buồn vì Ngài hỏi tới ba lần: “Anh có yêu mến Thầy không?” Ông đáp: “Thưa Thầy, Thầy biết rõ mọi sự; Thầy biết con yêu mến Thầy.” Đức Giêsu bảo: “Hãy chăm sóc chiên của Thầy. Thật, Thầy bảo thật cho anh biết: lúc còn trẻ, anh tự mình thắt lưng lấy, và đi đâu tùy ý. Nhưng khi đã về già, anh sẽ phải dang tay ra cho người khác thắt lưng và dẫn anh đến nơi anh chẳng muốn.” Ngài nói vậy, có ý ám chỉ ông sẽ phải chết cách nào để tôn vinh Thiên Chúa. Thế rồi, Ngài bảo ông: “Hãy theo Thầy.”

Một lần nữa, thực tế là Chúa Giêsu đáp lại câu trả lời của Phêrô – “Thưa Thầy có, Thầy biết con yêu mến Thầy.” – với mệnh lệnh “Hãy chăn chiên của Thầy” hoặc “Hãy chăm sóc chiên của Thầy.” Có ít nhất hai ý nghĩa song song, một là hệ quả của ý nghĩa kia. Mặt khác, đó là cách diễn giải rõ ràng về Điều Răn Quan Trọng: nếu Phêrô thực sự yêu Chúa – Kyrie là chữ Phêrô sử dụng, theo nguyên văn tiếng Hy Lạp – thì chắc chắn ông sẽ quan tâm đến những người thuộc về mình. Mặt khác nữa, đó là thời điểm cụ thể của sự tha thứ: mặc dù ba lần từ chối, Chúa Giêsu xác nhận Phêrô ba lần trong vai trò lãnh đạo Giáo Hội, nhưng thú vị là Ngài chưa bao giờ công khai nói rằng Ngài tha thứ cho ông. Thay vào đó, Ngài chỉ đơn giản cho Phêrô thấy mối quan hệ không bao giờ tan vỡ. Ít nhất là không phải từ quan điểm của Chúa Giêsu. Cử chỉ này cho thấy tình yêu thương của Thiên Chúa lớn hơn tội lỗi cá nhân của chúng ta, bất kể nó nghiêm trọng như thế nào.

Nhưng chúng ta không biết từ một số phân đoạn khác trong Phúc Âm rằng xác nhận một điều gì đó hai lần là quá đủ chứ? Đây không phải là cách phân đoạn kinh điển trong Mátthêu, “nhưng hễ ‘có’ thì phải nói ‘có,’ ‘không’ thì phải nói ‘không,’ thêm thắt điều gì là do ác quỷ,” (Mt 5:37) cũng thường được giải thích hay sao?

Chắc chắn, câu “nhưng hễ ‘có’ thì phải nói ‘có,’ ‘không’ thì phải nói ‘không,’ thêm thắt điều gì là do ác quỷ” cũng chỉ ra “có” phát âm phải phù hợp với “có” trong trái tim, để tránh đạo đức giả, nhưng nó cũng được đọc là ngụ ý một sự xác nhận trang trọng về một người “có” hoặc “không” là đủ, làm cho những lời thề, lời hứa và thỏa hiệp tiếp theo không cần thiết – và do đó tránh thề nhân danh Thiên Chúa, như thể đang tìm kiếm thêm sự xác nhận. Tại sao Chúa Giêsu hỏi Phêrô ba lần thay vì hai lần? Có thực sự chỉ là xem xét lại sự từ chối của Phêrô chăng? Văn bản tiếng Hy Lạp có thể cung cấp cho chúng ta một bước ngoặt thú vị.

Trong tiếng Hy Lạp, không giống như tiếng Anh hoặc ngôn ngữ khác, có ít nhất 5 chữ khác nhau để chỉ “tình yêu.” Tình yêu dành cho bạn bè là PHILÍA, tình yêu dành cho gia đình là STORGE, tình yêu dành cho một người đã hứa hôn là EROS, tình yêu dành cho chính mình là PHILAUTIA, tình yêu theo Kitô giáo là AGAPE – ám chỉ loại tình yêu siêu việt, dạng tình yêu cao hơn bình thường, được quan niệm là tình yêu Thiên Chúa dành cho con người và của con người dành cho Thiên Chúa. Chúa Giêsu và Phêrô nói về tình yêu nào?

Hai lần đầu Chúa Giêsu hỏi: “Simon Ioannou, agapas me?” (Này anh Simôn, con ông Gioan, anh có mến Thầy không?) Như có thể thấy, đó là cách dịch phức tạp. Quả thật, Chúa Giêsu đang hỏi “Simon, con của Gioan” nếu ông yêu Ngài một cách siêu việt, vô điều kiện, thánh thiêng, bằng cách sử dụng động từ AGAPEIN, ám chỉ tình yêu thần thánh, siêu việt. Nhưng Phêrô đã trả lời: “Nai, Kyrie; su oidas oti philo se.” (“Thưa Thầy có, Thầy biết con yêu mến Thầy.”) Ông dùng động từ PHILEIN, hàm ý yêu thương một cách thân thiện hơn và “có giới hạn.”

Nhưng đến lần thứ ba, Chúa Giêsu chuyển từ AGAPE sang PHILEIN: “Simon Ioannou, phileis me?” Dường như Ngài thúc đẩy Phêrô đi xa hơn. Hầu như Chúa Giêsu hỏi ông điều gì đó theo ý này: “Có thật không, Phêrô? Anh có yêu Thầy như anh yêu bất kỳ người nào khác chứ?” Quả thật, bản văn của Thánh Gioan cho chúng ta biết rằng khi Phêrô nhận thấy Chúa Giêsu không chỉ hỏi ông lần thứ ba mà còn dùng một động từ khác, như khi chuyển từ siêu việt sang một loại tình yêu “đơn giản hơn,” thế nên “ông buồn” và nói với Chúa Giêsu: “Thưa Thầy, Thầy biết rõ mọi sự; Thầy biết con yêu mến Thầy.” Nhưng ông vẫn sử dụng cùng một động từ PHILEIN. Sau đó, chúng ta có thể rút ra bất kỳ kết luận nào từ các cách sử dụng khác nhau của những động từ đề cập các loại tình yêu khác nhau?

Đây là một gợi ý: Chúa Giêsu đang cố gắng làm cho Phêrô nhớ lại, không chỉ việc ông từ chối mà còn hơn thế nữa, ngay giây phút Thầy trò gặp nhau ở Biển Galilê, khi Chúa Giêsu bảo ông: “Chèo ra chỗ nước sâu mà thả lưới bắt cá.” (Lc 5:4) Di chuyển từ PHILÍA vào AGAPE thực sự tương đương về mặt cảm xúc với việc di chuyển từ “bờ biển” vào “chỗ nước sâu,” và điều kiện có thể không chỉ hướng đến bầy đàn mà là hãy trở thành một ngư phủ đúng nghĩa, như Chúa Giêsu đã nói với Phêrô sau mẻ cá lạ lùng ở Biển Galilê hôm đó.

DANIEL ESPARZA

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ Aleteia.org)

Lễ Thánh Phêrô & Thánh Phaolô – 2023