Có lẽ người ta thường đồng hóa hai trạng thái
Sống và Tồn Tại, cho rằng giống nhau vì “còn thở.” Thật ra đó là hai thái cực
khác nhau. Không giống nhau, hoặc khác nhau, bởi vì người ta nỗ lực để “tồn tại”
mà chưa chắc thực sự nỗ lực “sống.”
Cuộc sống đa dạng nên cũng luôn có nhiều thái
cực, khác nhau hoặc đối lập với nhau. Chắc chắn không ai cao tới mức không phải
vói tới hoặc ngước lên, và cũng chẳng ai thấp đến nỗi không cần cúi xuống. Cuộc
đời đôi khi cần ngước lên và đôi khi lại cần cúi xuống. Ngước lên dễ dàng nhưng
cúi xuống không dễ, thậm chí là khó lắm. Ở đây, “ngước lên” ngụ ý kiêu căng, hống
hách, tự tôn; “cúi xuống” ngụ ý tự hạ, khiêm tốn, biết mình là gì. Thế mà Đức
Giêsu là Thiên Chúa tối cao đã “HẠ MÌNH, VÂNG LỜI cho đến nỗi bằng lòng CHỊU
CHẾT, chết trên cây thập tự.” (Pl 2:8) Nhìn lại mình mà tự thẹn và thấy mình
đáng ghê tởm!
Trong Việt ngữ, có điều thú vị về các từ “láy”
làm mạnh nghĩa, và biến thành các từ kép: Trắng toát – đen thui, cao ráo – thấp
tè, nóng ran – ẩm thấp, giàu sang – nghèo hèn,... Về cái giàu thì miễn bàn, còn
cái nghèo thì thường kèm theo những chữ “khó ưa” – như nghèo khổ, nghèo khó, nghèo
mạt,... Vì thế, người nghèo luôn cần được quan tâm, nâng đỡ, chia sẻ,... vì họ
luôn sống “khó khăn”, gặp “khổ đau” và chịu “hèn hạ” – thậm chí còn bị nhục. Đúng
là khổ thật. Thảo nào Chúa Giêsu rất thương dân nghèo!
Nói về cái nghèo, cố NS Lam Phương mô tả trong
ca khúc “Kiếp Nghèo” thật não nề: “Đường về đêm nay vắng tanh, rạt rào hạt
mưa rớt nhanh, lạnh lùng mưa xuyên áo tơi, mưa chẳng yêu kiếp sống mong manh.
Lầy lội qua muôn lối quanh, gập ghềnh đường đê tối tăm, ngập ngừng dừng bên mái
tranh nghe trẻ thơ thức giấc bùi ngùi.” Cảnh nghèo thê thảm quá, người
nghèo khổ não quá. Người nghèo khổ sở mọi thứ, nhọc nhằn trên từng cây số!
Nghèo thì buồn, không chỉ tả tơi mà còn chơi
vơi, đơn côi – vì không ai thèm đến gần. Thật thấm thía với nhận định của văn
sĩ trào phúng Mark Twain (1835-1910, Hoa Kỳ): “Người nghèo hy vọng được MỘT
thứ, người xa xỉ hy vọng được RẤT NHIỀU thứ, người tham lam hy vọng được TẤT CẢ.”
Một thực tế xã hội chua chát biết bao! Ông là người trào phúng nhưng ý tưởng
lại rất nghiêm túc. Đó là cái cười đau đáu về con người. Người nghèo là người
đến chẳng ai mong, đi không ai giữ, ở chẳng ai cần, người ta có nhìn thấy họ
cũng coi như không.
Thánh Gioan định nghĩa: “Thiên Chúa là
tình yêu.” (1 Ga 4: 8 & 16) Đạo Chúa là Đạo Yêu Thương. Vì thế, yêu
thương vô cùng cần thiết trong cuộc sống – cả tâm linh và đời thường. Chúa
Giêsu bảo: “Người nghèo lúc nào anh em cũng có với anh em.” (Mt 26:11) Giáo
Hội phân ra rõ ràng 14 mối thương người – gồm 7 điều về “thương xác” và 7 điều
về “thương hồn”. Thánh Gioan đã phân tích rạch ròi: “Nếu ai nói: ‘Tôi yêu
mến Thiên Chúa’ mà lại ghét anh em mình, người ấy là kẻ nói dối; vì ai không yêu
thương người anh em mà họ trông thấy, thì không thể yêu mến Thiên Chúa mà họ
không trông thấy.” (1 Ga 4:20) Quá đỗi rõ ràng, không thể không hiểu hoặc
biện hộ!
Lời khuyên trong sách Huấn Ca nói rõ ràng: “Con
ơi, hãy hoàn thành việc của con một cách nhũn nhặn thì con sẽ được mến yêu hơn
người hào phóng. Càng làm lớn, con càng phải tự hạ, như thế, con sẽ được đẹp
lòng Đức Chúa.” (Hc 3:17-18) Biết vậy mà không dễ thể hiện, đôi khi xuôi
lời nói mà trái việc làm – gọi là nói suông. Thật vậy, người làm nhỏ (bề dưới)
không hạ mình thì cũng chẳng dám vênh váo. Chết liền! Người làm lớn (bề trên)
khó mà hạ mình, vì sĩ diện to lắm. Thế nên càng dễ khoác lác. Chúa Giêsu rất
ghét, như Ngài nói về kinh sư và biệt phái: “KHỐN cho các người, hỡi các
kinh sư và biệt phái giả hình!” (Mt 23:13-32) Tại sao vậy? Bởi vì họ “nói
mà không làm.” (Mt 23:3)
Kinh Thánh xác định: “Quyền năng Đức Chúa lớn
lao: Người được tôn vinh nơi các kẻ khiêm nhường.” (Hc 3:20) Khiêm nhường
là nhân đức nền tảng của các nhân đức, Thiên Chúa rất thích người khiêm hạ. Đức
Maria cũng đã từng cất cao lời: “Chúa giơ tay biểu dương sức mạnh, dẹp tan
phường lòng trí kiêu căng. Chúa hạ bệ những ai quyền thế, Người nâng cao mọi kẻ
khiêm nhường.” (Lc 1:51-52)
Con người có “tính bổn thiện”, nhưng chữ TÔI
biến dạng đủ kiểu với dấu giọng (Tối, Tồi, Tội) Tương tự, chữ Tiền cũng khá thú
vị: Tiền y như Tiên, khéo dùng thì có thể Tiến (tiến bộ, thăng tiến), keo kiệt
thì hóa Tiện (hà tiện, bần tiện, đê tiện) Tôi và Tiền đều là mẫu tự T, và cả
hai đều có thể biến người ta thành kiêu ngạo. Sách Huấn Ca nói: “Kẻ kiêu
ngạo lâm cảnh khốn cùng thì vô phương cứu chữa, vì sự xấu xa đã ăn sâu mọc rễ
trong nó. Người sáng trí để tâm nghiên cứu các ẩn dụ, kẻ khôn ngoan ao ước có
tai thính để nghe. Bác ái đối với người nghèo.” (Hc 3:28-29)
Chắc chắn rằng bác ái với người giàu thì dễ,
và người ta thích hơn; còn bác ái với người nghèo ư? Thôi, miễn bàn! Tại sao?
Giúp người nghèo thì chẳng ai biết, vì không được trao “bằng ân nhân”, không được
ghi tên vào “sổ vàng,” không hãnh diện trước bàn dân thiên hạ. Có lẽ “sổ vàng”
cũng tương tự một dạng “tệ nạn” trong tôn giáo. Bác ái rất khó. Thật ra chúng
ta chỉ mới ở mức “bố thí” hoặc “công bằng,” vì bác ái là cho chính cái mình vẫn
cần, còn chúng ta chỉ cho người khác những gì dư thừa mà thôi. Chưa thực sự
đúng nghĩa bác ai đâu!
Thật đáng quan ngại với lời dạy của đại nhân
Khổng Tử: “Đạo làm quân tử có BỐN điều đúng: Mạnh dạn khi làm điều nghĩa,
nhũn nhặn khi nghe lời can, lo nghĩ khi nhận bổng lộc, và cẩn thận với việc sửa
mình; đời có BỐN cái lo: Lo đức có ít mà được sủng ái nhiều, lo công lập được
ít mà được hưởng nhiều bổng lộc.” Ôi, không hề đơn giản chút nào!
Liên quan vấn đề công bình, bác ái, từ
thiện,... (dạng “nhạy cảm” lắm), Chúa Giêsu bảo: “Khi bố thí, đừng cho tay
trái biết việc tay phải làm.” (Mt 6:3) Có lẽ Chúa cũng chỉ muốn người ta
đạt được mức tối thiểu là “bố thí” mà thôi chứ chẳng đòi hơn. Nhưng dù vậy thì
cũng chán lắm, vì không ai biết thì buồn lắm. Chúa chơi ép ghê đi! Không, Ngài
không ép, mà chỉ cảnh báo. Đúng là “con lạc đà chui qua lỗ kim còn dễ hơn người
giàu vào Nước Thiên Chúa.” (Mt 19:24; Mc 10:25) Thế nên, những ai bố-thí-thầm-lặng
mới xứng đáng nên công chính. Người công chính thật hạnh phúc, bởi vì Thánh
Vịnh mô tả: “Những người công chính múa nhảy mừng vui trước mặt Chúa Trời,
niềm hoan lạc trào dâng.” (Tv 68:4)
Vui vì nhờ ơn Chúa chứ không phải vui vì mình
làm được điều này hay việc nọ. Thánh Vịnh gia mời gọi: “Hãy hát mừng Thiên
Chúa, đàn ca kính danh Người, hãy dọn đường cho Đấng ngự giá đằng vân. Danh
Người là Đức Chúa; trước Thánh Nhan, hãy vui mừng hớn hở.” (Tv 68:5) Ngài
không là Chúa của người giàu, người quyền cao chức trọng, người ăn trên ngồi
trước, người chỉ tay năm ngón, người được tiền hô hậu ủng, người có uy thế, danh
vọng, quyền lực,… nhưng Ngài là “Cha nuôi dưỡng cô nhi, Đấng đỡ bênh quả phụ.”
(Tv 68:6) Thật vậy, “kẻ cô thân, Thiên Chúa cho nhà cửa, hạng tù đày, Người trả
lại tự do hạnh phúc, còn quân phản nghịch phải ở nơi khô cằn.” (Tv 68:7) Ngài
là hiện thân của Công Lý và Hòa Bình – xuất phát từ Chân Lý.
Trong một dịp đại lễ, một giám mục (người Việt)
chia sẻ điều này: “Làm giám mục, tôi có mấy cái sợ: thứ nhất là sợ đi đến
đâu cũng được người ta đón rước long trọng, băng-rôn, cờ xí, trống kèn, tôi rất
sợ, sợ sau này tôi sẽ nghiện tiếng kèn, đến những nơi người ta đón tiếp đơn
giản lại thấy thiếu thiếu. Cái sợ thứ hai là sợ sẽ không còn được nghe sự
thật nữa, vì mọi người sẽ không bao giờ dám nói thật với mình, và mình sẽ sống trong
ảo tưởng.” Có lẽ không cần phải nói gì thêm nữa!
Đó là một ý tưởng nghiêm túc, thông thoáng,
đổi mới, mạnh dạn, nhưng thiết tưởng có lẽ vẫn có chút tiêu cực, vì chưa thực
sự “cúi xuống”. Sẽ là tích cực nếu dám nói thẳng và cương quyết: “Xin đừng
đón tiếp tôi long trọng như vậy, hãy bỏ hết cờ xí, băng-rôn, trống kèn,…” Nếu
cần thì “làm thành luật”. Thế nhưng… Than ôi! Và rồi nếu có ai dám ý kiến ý cò
gì thì lại “sinh tội ra”. Mà có ai dám nói thật và làm thật như vậy chưa? Có. Chính
ĐGH Phanxicô đang tiên phong nêu gương. Nhưng ai sẽ quyết tâm noi gương ngài?
(Gãi đầu hoặc gãi tai…).
Con người yếu đuối, thế nên cứ phải không
ngừng chấn chỉnh, uốn nắn, sửa đổi. Chúng ta cùng chân thành thân thưa với Chúa:
“Lạy Thiên Chúa, Ngài đổ mưa ân hậu, gia nghiệp Ngài tiêu hao mòn mỏi, Ngài
đã bổ sức cho. Lạy Thiên Chúa, đàn chiên của Ngài đến ở nơi đâu, Ngài cũng luôn
nâng đỡ, bởi vì Ngài nhân hậu đối với kẻ khó nghèo.” (Tv 68:10-11) Chúa
Giêsu luôn “dính liền” với cái nghèo: Sinh nghèo, sống nghèo và chết nghèo.
Vốn con nhà nghèo, Thánh GH Piô X (1835-1914)
đã tận dụng “cái vốn” đó để nên giống Đức Kitô, với quyết tâm khi còn sinh
thời: “Tôi sinh ra nghèo hèn, tôi sống nghèo hèn, tôi sẽ chết nghèo hèn.”
Tương tự, Thánh GH Gioan XXIII (1881-1963) đã viết trong chúc thư: “Sinh
trưởng trong sự nghèo nàn, ở một gia đình giản dị nhưng được trọng kính, tôi
rất sung sướng được chết trong sự nghèo nàn, vì theo sự đòi hỏi và các
trường hợp sinh sống của đời giản dị và hèn mọn của tôi, tôi đã phân phát cho
người nghèo và Giáo Hội đã nuôi dưỡng tôi, những gì ít ỏi của tôi đã có, trong
những năm làm linh mục và giám mục.”
Đối với các tu sĩ, một trong ba lời khấn là “tuyên
thệ sống khó nghèo”. Khấn nghèo là một vế, sống nghèo hay không là vế khác. Chúa
Giêsu và các thánh – đặc biệt là Thánh Phanxicô Assisi – đã sống KHÓ NGHÈO,
nhưng chúng ta lại sống KHÓ (mà) NGHÈO. Kể ra cũng “căng” thật chứ chẳng đùa
đâu. Nói gì thì nói thì Cái Nghèo cũng chán thật: tả tơi, đơn côi, rã rời, rối
bời, chơi vơi, buồn lơi,... Nhưng Chúa Giêsu không hề văn hoa bóng bẩy!
Người giàu thì sướng rơn, khỏe re, lại “có
uy” nữa, bởi vì “miệng nhà giàu có gang, có thép”. Họ có thể làm cho “đồng bạc
đâm toạc tờ giấy,” thay đen đổi trắng dễ như trở bàn tay. Thật vậy, lý của
người giàu có sai cũng hóa đúng, còn lý của kẻ nghèo có đúng cũng bị coi là
sai!
Cái gì cũng có hệ lụy, với kiểu “nhãn tiền”
hoặc “nhân quả” đặc trưng. Thánh Phaolô nói: “Anh em đã chẳng tới một quả
núi sờ thấy được, có lửa đang cháy, mây mù, bóng tối và giông tố, có tiếng kèn
vang dậy, và tiếng nói thét gầm, khiến những kẻ nghe phải van xin đừng để lời
ấy thốt ra với họ nữa.” (Dt 12:18-19) Rất rõ ràng, không mơ hồ. Kinh Thánh
khuyên chúng ta “đừng ngại lên tiếng khi cần thiết” (Hc 4:23) nhưng “đừng nói
trái sự thật.” (Hc 4:25)
Có lẽ Thánh Phaolô sợ chúng ta chưa hiểu nên tiếp
tục giải thích và “nói toạc móng heo” luôn: “Nhưng anh em đã tới núi Sion,
tới thành đô Thiên Chúa hằng sống, là Giêrusalem trên trời, với con số muôn vàn
thiên sứ. Anh em đã tới dự hội vui, dự đại hội giữa các con đầu lòng của Thiên
Chúa, là những kẻ đã được ghi tên trên trời. Anh em đã tới cùng Thiên Chúa,
Đấng xét xử mọi người, đến với linh hồn những người công chính đã được nên hoàn
thiện. Anh em đã tới cùng vị Trung Gian giao ước mới là Đức Giêsu và được máu
của Người rảy xuống, máu đó kêu thấu trời còn mạnh thế hơn cả máu Aben.”
(Dt 12:22-24) Một sự liên đới chặt chẽ, liên đới mọi thứ, không liên quan cái
này thì cũng liên quan cái khác, đồng thời đó cũng là mối liên kết trong toàn
thể Giáo hội. Tính liên đới như tấm lưới, phần nào cũng liên quan lẫn nhau – cả
cái tốt lẫn cái xấu.
Trình thuật Lc 14:1, 7-14 đề cập đức khiêm
nhường qua việc “chọn chỗ cuối” khi là khách được mời dự tiệc và “mời người nghèo”
khi là chủ đãi tiệc.
Thánh Luca cho biết: Vào một ngày Sabát, Đức
Giêsu đến nhà một ông thủ lãnh nhóm Pharisêu để dùng bữa. Họ cố dò xét Người.
Người nhận thấy khách dự tiệc cứ chọn cỗ nhất mà ngồi, nên nói với họ dụ ngôn
về việc dự tiệc: Khi anh được mời đi ăn cưới thì đừng ngồi vào cỗ nhất, kẻo lỡ
có nhân vật nào quan trọng hơn anh cũng được mời, và rồi người đã mời cả anh
lẫn nhân vật kia phải đến nói với anh rằng: “Xin ông nhường chỗ cho vị này.” Bấy giờ anh sẽ phải xấu hổ mà xuống ngồi chỗ cuối. Trái lại, khi anh được mời
thì hãy vào ngồi chỗ cuối, để cho người đã mời anh phải đến nói: “Xin mời
ông bạn lên trên cho.” Thế là anh sẽ được vinh dự trước mặt mọi người đồng
bàn.
Điều Chúa nói giản dị, dễ hiểu đối với mọi
trình độ. Nhưng đó chỉ là chuyện bình thường, vấn đề Ngài muốn cảnh báo chúng
ta điều thực tế mà lại rất quan trọng: “Ai tôn mình lên sẽ bị hạ xuống, còn
ai hạ mình xuống sẽ được tôn lên.” Hai chiều ngược nhau, hai thái cực khác
hẳn. Nhưng đó là vấn đề cốt lõi Chúa Giêsu muốn nói tới!
Đặc biệt hơn, Đức Giêsu nói với gia chủ: “Khi
nào ông đãi khách ăn trưa hay ăn tối, thì đừng mời bạn bè, anh em, hay bà con,
hoặc láng giềng giàu có, kẻo họ cũng mời lại ông, và như thế ông được đáp lễ
rồi. Trái lại, khi ông đãi tiệc, hãy mời những người nghèo khó, tàn tật, què
quặt, đui mù. Họ không có gì đáp lễ, và như thế, ông mới thật có phúc: vì ông
sẽ được đáp lễ trong ngày các kẻ lành sống lại.” Ôi chao, thật là “căng”
quá chừng!
Quả thật, nghe thấy “sốc” lắm. Đãi tiệc tốn
kém, vậy mà lại “mời những người nghèo khó, tàn tật, què quặt, đui mù” thì lỗ
to. Mời những người “tai mắt” mới có phong-bì-dày-cộm, mời người nghèo thì làm
gì có lời? Lấy gì mà “trang trải,” lấy gì bù lỗ đây? Coi bộ không ổn chút nào! Thế
nhưng Chúa Giêsu nói thật, không đùa, không bóng bẩy, không mơ hồ, không lý
thuyết,…
Thông thường, sự thật vốn dĩ dễ gây mất lòng.
Người dám sống nghèo là người thực sự can đảm, mạnh mẽ. Người giàu được người
ta tôn trọng, đề cao; còn người nghèo bị người ta coi thường, hạ bệ, ghét bỏ,…
Thật may vì Thiên Chúa lại luôn đề cao cái nghèo và thương xót người nghèo. Dĩ
nhiên “cái nghèo” có nghĩa đen và nghĩa bóng, về vật chất hoặc tinh thần, nhưng
khi nói đến cái nghèo thì người ta thường nghĩ ngay tới nghĩa đen về vật chất. Chắc
chắn cái nghèo dạng nào cũng khổ.
Không dễ thực hành bài học KHIÊM NHƯỜNG và
CHO–NHẬN, nghĩa là khó áp dụng – nhưng “khó” chứ không phải là không làm được, nếu
thực sự cố gắng và quyết tâm thì sẽ làm được. Và đặc biệt là có lợi ích cụ thể,
như Kinh Thánh đã nói: “Nước dập tắt lửa hồng, bố thí đền bù tội lỗi.”
(Hc 3:30)
Thánh Lm Phanxicô Xaviê (1506-1552) nói: “Linh
mục giảng cao siêu thần học mà không thực hành điều mình giảng thì chỉ là linh
mục khoác lác.” Không chỉ đối với linh mục mà ai cũng là kẻ khoác lác nếu
ngôn hành bất thuận. Chính Chúa Giêsu cũng đã lặp đi lặp lại điệp khúc “khó
nghe” này: “KHỐN cho các người, hỡi các kinh sư và biệt phái giả hình!”
(Mt 23:13-32) Tại sao họ bị Ngài nguyền rủa nặng lời vậy? Bởi vì “họ nói mà
không làm.” (Mt 23:3) Thế thôi, nhưng phải tự “liệu hồn” đấy!
Kinh Thánh cho biết “sự lạ”
này: “Có cái nhục đưa đến tội lỗi, và cũng có cái nhục là vinh quang và ân
sủng.” (Hc 4:21). Cái nhục cũng có loại tốt và loại xấu. Thật thú vị. Tuyệt!
Lạy Thiên Chúa nhân hậu, xin giúp chúng con sống
đức ái đúng nghĩa, đặc biệt là đối với những người nghèo, đồng thời cũng xin giúp
chúng con can đảm sống nghèo để có thể chết nghèo như Đại Sư Giêsu, nhờ vậy mà
chúng con có thể được trở thành công dân của Nước Trời mãi mãi. Chúng con cầu
xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.
TRẦM THIÊN THU
✽ Hai Trong Một – https://tramthienthu.blogspot.com/2019/04/hai-trong-mot.html
✽ Hai Phong Cách – https://tramthienthu.blogspot.com/2020/09/hai-phong-cach.html
✽ Hai Động Thái – https://tramthienthu.blogspot.com/2016/10/hai-ong-thai.html
✽ Chuyện Giàu Nghèo – https://tramthienthu.blogspot.com/2022/08/chuyen-giau-ngheo.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Comment