DI SẢN THÁNH THOMAS AQUINO

Thánh Thomas Aquino qua đời ngày 7 tháng 3 năm 1274 khi đang trên đường đi dự Công Đồng Lyons, ngài qua đời ở tuổi 49 – tuổi “độc” mà người ta thường nói là “49 chưa qua, 53 đã tới.” Di sản thần học và triết học của ngài vẫn tiếp tục soi sáng Giáo Hội hoàn vũ ngày nay.

Từ “con bò câm” tới “tiến sĩ thiên thần” là quá trình “tiến hóa” khá ngoạn mục. Thánh Thomas sinh năm 1225 tại Aquino, gần Naples, trong một gia đình đông con người Ý. Ngài được các tu sĩ Đa Minh giáo dục. Ngài vào tập viện Dòng Thuyết Giáo năm 19 tuổi, bất chấp sự ngăn cản của cha mẹ.

Ngài tiếp tục được đào tạo ở Paris, sau đó ở Cologne, dưới thời Thánh Alberto Cả. Ở Cologne, ngài được bạn bè đặt cho biệt danh là “con bò câm” vì vóc dáng bệ vệ và tính cách ít nói. Ngài đã cống hiến cả đời cho việc giảng dạy đại học ở Pháp và Ý, cũng như viết tác phẩm vĩ đại là bộ Tổng Luận Thần Học – Summa Theologica, Summa Theologiae.

Thánh Thomas được Đức Gioan XXII tuyên thánh ngày 18 tháng 7 năm 1323, và được Đức Piô V tôn phong là Tiến Sĩ Giáo Hội năm 1567, và đó cũng là thời điểm ngài nhận danh hiệu “Tiến Sĩ Thiên Thần.”

TỔNG LUẬN THẦN HỌC

Bộ Tổng Luận Thần Học (TLTH) là tác phẩm vĩ đại nhất của Thánh Thomas Aquino. Đó là luận thuyết thần học và triết học trình bày một cách hệ thống toàn bộ giáo lý Kitô giáo.

Một tác phẩm quan trọng (với toàn bộ văn bản tiếng Latinh, có kích thước gấp ba lần Kinh Thánh), ban đầu nó được dự định để hướng dẫn các giáo sĩ trẻ và đào tạo liên tục cho các tu sĩ, linh mục và giáo dân. Tuy nhiên, nó vẫn có thể tiếp cận được đối với những người kém “tiến bộ” hơn, như Thánh Thomas nhấn mạnh trong lời mở đầu: “Người thầy về chân lý Công giáo không chỉ phải dạy những người có trình độ cao hơn mà còn phải hướng dẫn những người mới bắt đầu, theo lời của Thánh Phaolô Tông Đồ: ‘Đối với những trẻ nhỏ trong Chúa Kitô, tôi đã cho các bạn uống sữa chứ không phải thức ăn đặc.’ (1 Cr 3:1-2) Vì vậy, ý định trong cuốn sách này là giải thích những gì liên quan Kitô giáo theo cách thích hợp nhất cho việc đào tạo người mới bắt đầu.”

Khi trả lời 512 câu hỏi, Thánh Thomas cố gắng tổng hợp đức tin và đức khôn ngoan Kitô giáo một cách tổng thể. TLTH được chia thành ba phần: Phần đầu đề cập sự hiểu biết về Thiên Chúa là Một và Ba Ngôi; phần thứ hai dài hơn, mô tả hành động của con người như một sinh vật theo hình ảnh của Thiên Chúa; phần thứ ba nói về Chúa Kitô, cuộc sống của Ngài trên thế gian và các bí tích.

“NHƯ RƠM RÁC” ĐỐI VỚI NGÀI NHƯNG LÀ ÁNH SÁNG CHO VIỆC HỌC HỎI KITÔ GIÁO

TLTH được viết trong những năm cuối đời, ở đỉnh cao trưởng thành về trí tuệ, tượng trưng cho bảy năm làm việc. TLTH chưa hoàn thành vì sau khi trải qua cơn xuất thần trong Thánh Lễ ngày 6 tháng 12 năm 1273, Thánh Thomas đã ngừng viết. Mọi thứ ngài đã viết đối với ngài chỉ “như rơm rác” so với những gì ngài đã “được thấy.”

Mặc dù chưa hoàn thành nhưng TLTH đã có ảnh hưởng mạnh mẽ khắp Âu châu và vượt xa thời Trung Cổ. Sau 6 thế kỷ, vào năm 1879, Đức Lêô XIII tuyên bố rằng các tác phẩm của Thánh Thomas Aquino đã diễn tả đầy đủ giáo lý của Giáo Hội. Trong thông điệp Æterni Patris, Đức Lêô XIII viết: “Các giáo phụ ở Công Đồng Trentô đã quy định việc đặt TLTH của Thánh Thomas Aquino lên bàn thờ là một phần của mật nghị, cùng với Kinh Thánh và các sắc lệnh của các giáo hoàng tối cao, để tìm kiếm lời khuyên, lý lẽ và cảm hứng từ đó.”

Công Đồng Vatican II đã khuyến khích một cách rõ ràng việc nghiên cứu tư tưởng của ngài trong hai văn kiện, sắc lệnh Optatam Totius về việc đào tạo linh mục, và tuyên ngôn Gravissimum Educationis về giáo dục Kitô giáo.

TIẾN SĨ THIÊN THẦN

Thế kỷ 16, Thánh Thomas được phong tước hiệu “Tiến Sĩ Thiên Thần.” Nổi tiếng vì sự trong sạch (Đức Lêô XIII nhấn mạnh đến “sự chính trực hoàn hảo luân lý”) và được trời phú cho trí thông minh sáng chói, Thánh Thomas được so sánh với thiên thần. Trong tự sắc Doctoris Angelici, Đức Piô X đề cập đến “phẩm chất gần như thiên thần của trí tuệ ngài.”

Nhưng chắc chắn Thánh Thomas cũng có được phẩm chất này nhờ suy tư sâu sắc về các thiên thần. Ngài là người đầu tiên định nghĩa thiên thần là một sinh vật thuần túy phi vật chất, thuần túy tâm linh. Ngài cũng phát triển một học thuyết liên quan các thiên thần bản mệnh. Đối với Thánh Thomas, các thiên thần bản mệnh là những người bạn trung thành, những người bảo vệ cá nhân. Khi sinh ra, mọi người đều nhận được một vị giám hộ. Chừng nào họ còn là những người hành hương trên trái đất, là con người, bị đe dọa bởi nhiều mối nguy hiểm đến từ “trong và ngoài,” mỗi người đều được giao cho một vị giám hộ đặc biệt là “thiên thần bản mệnh.” (Summa I, 113, 4)

BỔN MẠNG CÁC TRƯỜNG HỌC

Ngày 4 tháng 8 năm 1880, qua Tông thư Cum Hoc Sit, Đức Lêô XIII đã tôn phong Thánh Thomas là thánh bổn mạng của các trường học Công giáo: “Sự bảo trợ của con người vĩ đại và thánh thiện này sẽ rất mạnh mẽ cho việc khôi phục các nghiên cứu triết học và thần học, đem lại lợi ích lớn lao cho xã hội. Vì ngay khi các trường Công giáo được đặt dưới sự hướng dẫn và giám hộ của Tiến Sĩ Thiên Thần, khoa học đích thực sẽ dễ dàng phát triển.” Đó là lý do rất nhiều trường Công giáo được đặt dưới sự bảo trợ của Thánh Thomas Aquino.

Đức Piô X thậm chí còn đi xa hơn khi thúc giục các giáo viên triết học người Ý dạy các nguyên tắc của học thuyết Thomas. Trong tự sắc Doctoris Angelici, ngày 29 tháng 6 năm 1914, ngài khuyến khích việc nghiên cứu triết học của Thánh Thomas Aquino tại các trường Công giáo: “Các nguyên tắc triết học do Thánh Thomas Aquino đặt ra phải được tuân thủ một cách tôn giáo và bất khả xâm phạm, vì chúng là phương tiện để đạt được kiến thức về sự sáng tạo phù hợp nhất với đức tin. Do đó, chúng tôi muốn tất cả các giáo sư triết học và thần học được cảnh báo rằng nếu họ đi chệch khỏi Thánh Thomas Aquino dù chỉ một bước, đặc biệt là trong siêu hình học, th họ đang tự đặt mình vào những nguy cơ nghiêm trọng.”

HỌC THUYẾT THOMAS

Đúng như tên gọi, học thuyết Thomas là trường phái tư tưởng được lấy cảm hứng trực tiếp từ các tác phẩm của Thánh Thomas Aquino, bao gồm hình thức của chủ nghĩa hiện thực triết học. Tính độc đáo trong tư tưởng nằm ở chỗ nó dung hòa được những thành tựu của tư tưởng Aristotle với những đòi hỏi của đức tin Kitô giáo.

Học thuyết Thomas nhấn mạnh sự gắn kết giữa đức tin và lý trí. Đức Gioan Phaolô II nhấn mạnh trong Fides et Ratio: “Trong thời đại mà các nhà tư tưởng Kitô giáo đang tái khám phá những kho tàng triết học cổ xưa, và đặc biệt hơn là của Aristotle, Thánh Thomas đã có công lớn khi dành sự tự hào về sự hòa hợp tồn tại giữa đức tin và lý trí. Ngài đã lập luận rằng ‘Cả ánh sáng của lý trí và ánh sáng của đức tin đều đến từ Thiên Chúa, do đó không thể có mâu thuẫn giữa chúng’.”

Qua nhiều thế kỷ, học thuyết Thomas đã mang nhiều hình thức, ít nhiều khác xa với những suy tư ban đầu được phát triển trong TLTH. Cuối thế kỷ 19, theo sáng kiến của Đức Lêô XIII, học thuyết Thomas được đổi mới trong một phong trào gọi là Tân Học Thuyết Thomas, đại diện quan trọng nhất là Jacques Maritain và Étienne Gilson.

THÁNH TÍCH

Thi hài của Thánh Thomas Aquino được đặt dưới bàn thờ cao trong nhà thờ của tu viện Đa Minh cũ ở Toulouse, Pháp. Một trong những thánh tích của ngài là hộp sọ được lưu giữ từ năm 1369 trong tu viện Jacobins ở Toulouse. Năm 2023, nó được giao cho Dòng Đa Minh Ville Rose trong ba năm, để kỷ niệm ba năm thánh: Kỷ niệm 700 năm tuyên thánh (1323), 750 năm ngày mất (1274) và 800 năm ngày sinh (1225) của ngài.

Người ta bắt đầu một loạt chuyến viếng thăm khắp nước Pháp, do Hiệp Hội Bách Chu Niên Thánh Thomas Aquino (ACTA – Association for the Centennial of St. Thomas Aquino) tổ chức. Theo sắc lệnh của Đức Phanxicô, ơn toàn xá được ban cho những tín hữu tôn kính các thánh tích này.

MATHILDE DE ROBIEN

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ Aleteia.org)

▶ Tiến Sĩ Thiên Thần – https://youtu.be/CnqiiXQoDdE