PHẦN ĐỜI

Ngày Mồng Ba Xin Thánh Hóa Công Việc
Thuở Thế Tục Ước Hài Hòa Tháng Năm

Qua dụ ngôn “những yến bạc,” trình thuật Mt 25:14-30 (≈ Lc 19:12-27) đề cập trách nhiệm của mỗi người về cuộc đời mình.

Có người kia sắp đi xa, liền gọi đầy tớ đến mà giao phó của cải mình cho họ. Ông cho người này năm yến, người kia hai yến, người khác nữa một yến, tùy khả năng riêng mỗi người. Rồi ông ra đi. Lập tức, người đã lãnh năm yến lấy số tiền ấy đi làm ăn buôn bán, và gây lời được năm yến khác. Cũng vậy, người đã lãnh hai yến gây lời được hai yến khác. Còn người đã lãnh một yến thì đi đào lỗ chôn giấu số bạc của chủ. Sau một thời gian lâu dài, ông chủ đến tính sổ với các đầy tớ và thanh toán sổ sách với họ. Người đã lãnh năm yến tiến lại gần, đưa năm yến khác, và nói: “Thưa ông chủ, ông đã giao cho tôi năm yến, tôi đã gây lời được năm yến khác đây.” Ông chủ nói với người ấy: “Khá lắm! hỡi đầy tớ tài giỏi và trung thành! Được giao ít mà anh đã trung thành thì tôi sẽ giao nhiều cho anh. Hãy vào mà hưởng niềm vui của chủ anh!” Người đã lãnh hai yến cũng tiến lại gần và nói: “Thưa ông chủ, ông đã giao cho tôi hai yến, tôi đã gây lời được hai yến khác đây.” Ông chủ nói với người ấy: “Khá lắm! hỡi đầy tớ tài giỏi và trung thành! Được giao ít mà anh đã trung thành thì tôi sẽ giao nhiều cho anh. Hãy vào mà hưởng niềm vui của chủ anh!” Rồi người đã lãnh một yến cũng tiến lại gần và nói: “Thưa ông chủ, tôi biết ông là người hà khắc, gặt chỗ không gieo, thu nơi không vãi. Vì thế, tôi đâm sợ, mới đem chôn giấu yến bạc của ông dưới đất. Của ông đây, ông cầm lấy!” Ông chủ đáp: “Hỡi đầy tớ tồi tệ và biếng nhác! Anh đã biết tôi gặt chỗ không gieo, thu nơi không vãi, thì đáng lý anh phải gởi số bạc của tôi vào ngân hàng, để khi tôi đến, tôi thu được cả vốn lẫn lời chứ! Vậy các ngươi hãy lấy yến bạc khỏi tay nó mà đưa cho người đã có mười yến.”

Nói chung, cuộc đời này có hai loại người: Người có trách nhiệm – cần cù, và kẻ vô trách nhiệm – lười biếng. Loại người thứ nhất chăm chỉ làm việc, có thể sinh lời nhiều hay ít, Chúa không đặt ra tiêu chí, vì khả năng mỗi người khác nhau theo số “nén” Chúa trao. Đó cũng là “định mệnh” của mỗi người. Họ là những tôi trung đáng khen vì đã dùng hết khả năng. Còn loại người thứ nhì sống ung dung, lười biếng, thích “ngồi mát ăn bát vàng,” nhưng lại ưa ra lệnh, luôn ra vẻ “ta đây,” bép xép, lẻo mép mà chẳng được tích sự gì. Loại người này làm băng hoại xã hội và Giáo Hội, đáng quan ngại.

Chúa Giêsu bảo: “Ai đã có thì được cho thêm và sẽ có dư thừa; còn ai không có thì ngay cái đang có cũng sẽ bị lấy đi.” (Mt 25:29) Nghe có vẻ rất “nghịch lý” và “chói tai,” nhưng suy cho cùng, nghịch lý đó lại là thuận lý. Thật phúc đức nếu là người sống có trách nhiệm, biết chăm chỉ và cần mẫn như loài ong, nhưng thật vô phúc nếu lười biếng thì sẽ trở thành “đầy tớ vô dụng,” và Chúa sẽ thẳng thắn trừng trị: “Hãy quăng nó ra chỗ tối tăm bên ngoài: ở đó, sẽ phải khóc lóc nghiến răng.” (Mt 25:30)

Là con người, ai cũng có quỹ thời gian bằng nhau: 24 giờ/ngày, không hơn hoặc kém một tích tắc nào. Vấn đề là người ta dùng khoảng thời gian đó làm gì. Chúa biết rõ ai như thế nào nên Ngài giao cho “phần việc” tương xứng. Vấn đề không phải là ít hay nhiều, giỏi hay dốt, tốt hay xấu, mà là người ta có nỗ lực để sinh lời hay không. Được nhiều thì PHẢI sinh lời nhiều, đừng tưởng được nhiều mà sung sướng, cứ ngồi rung đùi mà hưởng thụ. Được giao nhiều mà thấy “nhột gáy” đấy. Thảo nào người ta nói: “Ngu si hưởng thái bình.”

Đầu năm, đầu tháng, vui mừng đón Xuân, ăn Tết, nhưng đừng quên xem lại “phần việc” của mình để có thể kịp chấn chỉnh. Thật đáng sợ nếu phải nghe câu này của Chúa Giêsu khi Ngài trở lại tính sổ: “Tên ĐẦY TỚ VÔ DỤNG kia, hãy quăng nó ra chỗ tối tăm bên ngoài: ở đó, sẽ phải KHÓC LÓC NGHIẾN RĂNG.” (Mt 25:30)

Mồng Ba Tết là ngày “cầu mùa” vì Việt Nam là nước nông nghiệp, cần mưa thuận gió hòa, thời tiết tốt. Ngày nay, Việt Nam đã công nghiệp hóa, nhân dân làm nhiều ngành nghề, nên cần nói chung là “thánh hóa công ăn việc làm.”

Ngày xưa, đa số dân Việt làm nghề nông, bán lưng cho trời, bán mặt cho đất, rất cực nhọc mà vẫn nghèo khổ. Tuy vậy, dân Việt vẫn có “máu” văn chương, thế nên văn học bình dân phổ biến câu vè chứa đầy chất tâm linh: “Lạy trời mưa xuống, Lấy nước tôi uống, Lấy ruộng tôi cày, Lấy đầy bát cơm, Lấy rơm đun bếp,…”

Và rồi người ta ví von: “Nhất sĩ nhì nông, hết gạo chạy rông, nhất nông nhì sĩ.” Theo cách phân chia giai cấp thời xưa là: sĩ, nông, công, thương, binh. Kẻ sĩ coi mình là giới trí thức nên phải “ưu tiên” đứng đầu. Nhưng Việt Nam là nước nông nghiệp, thế nên nhà nông lại quyết coi mình trọng hơn nên mình phải là nhất. “Nhất sĩ” nhưng khi bụng đói thì không còn “sĩ khí” nên phải “chạy rông” cầu mong nhà nông cho mượn gạo. Thế là lại “nhất nông, nhì sĩ.”

Có thực mới vực được đạo. Đạo còn phải nhờ kinh tế, huống chi đời! Kinh tế có phần quyết định cuộc sống. Vì thế Tết mỗi năm mỗi kém vui, ít nhộn nhịp hơn trước. Không có ăn làm sao vui, làm sao sống mà học hành để thành “kẻ sĩ” chứ? Cuộc sống như một vòng luẩn quẩn, khó xác định rạch ròi cái nào nhất hay nhì. Mỗi người và mỗi thứ đều có một vị trí riêng biệt, không thể tự mãn mà cho mình hơn người khác.

Thánh Phaolô nói: “Mỗi người chúng ta đã nhận được ân sủng tùy theo mức độ Đức Kitô ban cho.” (Ep 4:7) Thứ tự hoặc cấp bậc do con người đặt ra, chứ đối với Chúa thì mọi người bình đẳng, ai cũng như ai: “Kẻ trồng hay người tưới chẳng là gì cả, nhưng Thiên Chúa, Đấng làm cho lớn lên, mới đáng kể. Kẻ trồng người tưới đều như nhau, nhưng ai nấy sẽ được thù lao theo công khó của mình.” (1 Cr 3:7-8) Không ai có thể ảo tưởng hoặc kiêu sa, nhưng ai cũng phải chịu trách nhiệm (riêng và chung) về phần đời của mình.

Giáo Hội đã xác định: “Chính NHỜ Người, VỚI Người và TRONG Người, mà mọi chúc tụng và vinh quang đều quy về Chúa là Cha toàn năng, trong sự hiệp nhất với Chúa Thánh Thần đến muôn thuở muôn đời.” Cầu xin Chúa ban cho mùa màng bội thu và công việc xuôi xắn để an tâm làm bổn phận kính thờ Thiên Chúa trong từng hơi thở của cuộc sống trần gian này, bởi vì tất cả đều tùy thuộc Thiên Chúa.

Thiên nhiên giúp con người tạo phương tiện sinh sống, đó cũng là trách nhiệm với chính mình. Sách Sáng Thế nói về thời tiết và mùa màng: “Ngày Đức Chúa là Thiên Chúa làm ra đất và trời, chưa có bụi cây ngoài đồng nào trên mặt đất, chưa có đám cỏ ngoài đồng nào mọc lên, vì Đức Chúa là Thiên Chúa chưa cho mưa xuống đất và không có người để canh tác đất đai. Nhưng có một dòng nước từ đất trào lên và tưới khắp mặt đất.” (St 2:5-6) Để chuẩn bị cho con người, Thiên Chúa tạo dựng phương tiện sống trước con người: “Đức Chúa là Thiên Chúa lấy bụi từ đất nặn ra con người, thổi sinh khí vào lỗ mũi, và con người trở nên một sinh vật.” (St 2:7)

Do đó, con người phải biết vâng lời, vì vâng lời là thể hiện lòng biết ơn: “Rồi Đức Chúa là Thiên Chúa trồng một vườn cây ở Êđen, về phía đông, và đặt vào đó con người do chính mình nặn ra. Đức Chúa là Thiên Chúa khiến từ đất mọc lên đủ mọi thứ cây trông thì đẹp, ăn thì ngon, với cây trường sinh ở giữa vườn, và cây cho biết điều thiện điều ác.” (St 2:8-9) Thiên Chúa thấu suốt mọi sự, (1 Sb 28:9b; Gđt 8:14; Et 4:17d; Et 5:1a; 2 Mcb 6:30; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 10:12; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 2:10; 1 Cr 12:4-6; 1 Ga 3:20) vì thế Ngài không cần thử thách – như chúng ta thường nói, nhưng Ngài muốn con người biết rằng thụ tạo phải tuân phục Tạo Hóa (Tạo Vật), vì “vâng lời trọng hơn của lễ.” (1 Sm 15:22; Tv 50:8-9)

Thế nhưng thụ tạo vừa “chảnh” vừa kiêu căng ngạo mạn, quá ngang ngược, coi thường trách nhiệm của mình. Đúng là loài ếch nhái mà muốn to lớn bằng con bò. Triết gia Pascal nói: “Con người không là thiên thần, cũng không là thú vật, nhưng ai không muốn làm thiên thần thì sẽ trở thành thú vật.” Thiên Chúa đã “đem con người đặt vào vườn Êđen để cày cấy và canh giữ đất đai.” (St 2:15) Đất đai mênh mông, được làm chủ các thụ tạo khác, được sướng mà không biết hưởng. Chỉ tại mình thôi.

Nói về những người ưa nhà hạ, thích lười biếng, Thánh Phaolô nói thẳng: “Ai không chịu làm thì cũng đừng ăn!” (2 Tx 3:10) Hãy tự kiểm điểm bản thân để có thể biết mình sai mà biết noi gương tác giả Thánh Vịnh thân thưa: “Lạy Chúa là Thiên Chúa con thờ, Chúa muôn trùng cao cả! Ngài khiến mọc cỏ xanh nuôi sống đàn gia súc, làm tốt tươi thảo mộc cho người thế hưởng dùng.” (Tv 104:1a & 14ab) Rõ ràng Chúa làm mọi thứ để chúng ta tận hưởng.

Có cực khổ mới quý sự an nhàn, có bị tù đày rồi mới hiểu giá trị của tự do, có bị áp bức rồi mới chân nhận giá trị của công lý, có vất vả làm lụng thì mới cảm thấy ngon miệng khi ăn uống: “Từ ruộng đất, họ kiếm ra cơm bánh, chế rượu ngon cho phấn khởi lòng người, xức dầu thơm cho gương mặt sáng tươi, nhờ cơm bánh mà no lòng chắc dạ.” (Tv 104:14b-15) Mưu sinh nuôi thân là trách nhiệm, nhờ lương thực phần xác mà sống khỏe để có thể thi hành trách nhiệm về tâm linh.

Các loài muông thú cũng là thụ tạo của Chúa, cũng phải mưu sinh để sinh tồn và cầu xin Chúa: “Đêm trở lại khi Chúa buông màn tối, chốn rừng sâu, muông thú tung hoành. Tiếng sư tử gầm lên vang dội, chúng săn mồi, gào xin Chúa cho ăn. Ánh dương lên, chúng bảo nhau về, tìm hang hốc, chui vào nằm nghỉ.” (Tv 104:20-22) Tất nhiên con người cũng phải vậy, nghĩa là tích cực làm trọn trách nhiệm sống của mình: “Đến lượt con người ra đi làm lụng, những mải mê tới lúc chiều tà.” (Tv 104:23)

Thánh Phaolô tâm sự: “Giờ đây, tôi xin phó thác anh em cho Thiên Chúa và cho lời ân sủng của Người, là lời có sức xây dựng và ban cho anh em được hưởng phần gia tài cùng với tất cả những người đã được thánh hiến. Vàng bạc hay quần áo của bất cứ ai, tôi đã chẳng ham.” (Cv 20:32-33) Ham hố bất cứ thứ gì của người khác là tham lam, có liên quan giới răn thứ bảy: “Chớ lấy của người.” Thánh Phaolô nói thêm: “Chính anh em biết rõ: những gì cần thiết cho tôi và cho những người sống với tôi, đôi tay này đã tự cung cấp. Tôi luôn tỏ cho anh em thấy rằng phải giúp đỡ những người đau yếu bằng cách làm lụng vất vả như thế, và phải nhớ lại lời Chúa Giêsu đã dạy: CHO thì có phúc hơn là NHẬN.” (Cv 20:34-35)

Với lòng yêu thương, Chúa Giêsu căn dặn: “Hãy ở lại trong Thầy như Thầy ở lại trong anh em. Thầy là cây nho, anh em là cành. Ai ở lại trong Thầy và Thầy ở lại trong người ấy, thì người ấy sinh nhiều hoa trái, vì không có Thầy, anh em chẳng làm gì được.” (Ga 15: 4a & 5) Có Chúa thì chúng ta có thể làm được cả những việc khó mà chúng ta ngỡ như không thể.

Ai cũng có những trách nhiệm phải làm – với Thiên Chúa, với tha nhân, và với bản thân. Chắc chắn rằng trách nhiệm nào cũng khó, nhưng tất cả sẽ hóa đơn giản và dễ dàng nếu chỉ làm vì SÁNG DANH CHÚA và CỨU CÁC LINH HỒN, không vì bất kỳ thứ gì khác. Cái gì dính líu tới “cái tôi” thì đều bất lợi, thậm chí là nguy hiểm – cả thể lý và tinh thần, cả bản thân và xã hội, cả đời này và đời sau.

Lạy Thiên Chúa tuyệt luân, xin cho mọi người an cư lạc nghiệp, xin thánh hóa những việc chúng con làm, xin giúp chúng con nhận ra Ý Ngài để chúng con sinh lời theo số nén Ngài giao. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU