Ngày xưa, cứ bảy năm thì lại có năm sabát, và
các khoản nợ đều được tha: “Bảy năm một lần, anh em hãy tha nợ. Đây là cách
thức tha nợ: mỗi chủ nợ sẽ tha món nợ đã cho người đồng loại vay mượn, không
thúc người đồng loại và người anh em trả nợ, vì người ta đã công bố việc tha nợ
để kính Đức Chúa.” (Đnl 15:1-2; Lv 25:1-7)
Đời thường thật phiền phức với trái khoán. Nhưng
về tâm linh, trái khoán không hề trái khoáy, không là thứ trái ngược, mà là thứ xuôi xắn, tốt lành,
vì đó là món “nợ tình” – nợ yêu thương. Nợ to mà không lo, nợ lớn mà không ớn, không
hề kỳ cục mà lại kỳ diệu. Không thể định nghĩa chính xác và giải thích ý nghĩa đầy
đủ nhất về tình yêu, nhưng chắc chắn ai cũng hiểu và biết phải làm gì cho phù
hợp. Thế nhưng không dễ để có đủ can đảm mà thực hiện cho đúng mức và trọn vẹn.
Nói đơn giản, người có lòng yêu thương là người
biết chạnh lòng thương xót, biết động lòng trắc ẩn, biết cảm thông, biết chia
sẻ,… như Chúa Giêsu đã hành động, và Ngài cũng muốn mọi người làm như Ngài.
Nhưng yêu thương không thể chỉ là lời nói suông, mà phải được thể hiện bằng hành
động cụ thể, vì Thánh Giacôbê đã so sánh: “Đức Tin không có việc làm là Đức
Tin chết.” (Gc 2:17 và 26) Rất rõ ràng và cụ thể. Chuyện yêu thương thật
đơn giản, thế mà lại thực sự khá nhiêu khê!
Yêu thương tưởng chừng là “chuyện dĩ nhiên,” nhưng thực ra đó là món nợ mà ai cũng mắc – như phần cài đặt mặc định, mặc dù
có thể không hề vay, và là món nợ lớn nhất mà cả đời chúng ta cũng chẳng ai trả
hết. Bất cứ món nợ gì cũng không nên mắc, dù vật chất hoặc tinh thần, nhưng món
nợ yêu thương thì nên “vay” lắm, như Thánh Phaolô khuyên: “Đừng mắc nợ gì
ai, ngoài món nợ tương thân tương ái.” (Rm 13:8) Đó là ý tốt lành của
Thiên Chúa để chúng ta khả dĩ “nên hoàn thiện như Cha trên trời” (Mt 5:48)
Rất chí lý với
lời khuyên của Thánh Phanxicô Xaviê: “Cần đốt lên lửa yêu thương, bởi vì có
yêu thương thì tự nhiên sẽ đối đãi tốt với mọi người, luôn nói những lời yêu
thương, và tâm hồn sẽ tự nhiên thu hoạch được rất nhiều kết quả.” Một chuỗi
liên kết rất lô-gích.
SUỐT KIẾP
MẮC NỢ
Văn hào Victor Hugo nhận định: “Ai cho kẻ
khốn cùng là đã cho Thượng đế vay. Ai khổ vì yêu, hãy yêu hơn nữa; chết vì yêu
là sống trong tình yêu.” Đã đành mỗi chúng ta đều mắc nợ yêu thương đối với
Thiên Chúa, nhưng chúng ta còn mắc món nợ đó với tha nhân – bất cứ ai ở xung
quanh chúng ta, dù người đó không hề quen tên, quen mặt. Điều đó hoàn toàn là chuyện
bình thường chứ không hề bị “triệt buộc” hoặc “chơi ép” gì cả. Của cho không
bằng cách cho: “Ân huệ không bởi việc cho thật nhiều mà là cho đúng lúc.”
(La Bruyère)
Kinh Thánh cho biết rằng sau cuộc lưu đày
Babilon, dân chúng được Thiên Chúa xót thương cho hồi hương. Đó là món nợ tình
quá lớn. Tuy nhiên, Ngài cũng đưa ra điều kiện, nhưng đó là mệnh lệnh không
vượt quá sức lực hay ngoài tầm tay của họ. Lại một món nợ tình nữa. Mệnh lệnh
đó không ở trên trời, nên dân chúng không cần đặt vấn đề rằng: “Ai sẽ lên
trời lấy xuống cho chúng tôi và nói cho chúng tôi nghe, để chúng tôi đem ra
thực hành?” (Ðnl 30:12) Mệnh lệnh đó cũng không ở bên kia biển, khiến dân
chúng phải thắc mắc: “Ai sẽ sang bên kia biển lấy về cho chúng tôi và nói
cho chúng tôi nghe, để chúng tôi đem ra thực hành?” (Ðnl 30:13) Và rồi
chính Thiên Chúa xác định: “Lời đó ở rất gần anh em, ngay trong miệng, trong
lòng anh em, để anh em đem ra thực hành.” (Ðnl 30:14) Không cần tìm đâu xa,
không cần loanh quanh bất cứ nơi nào. Lời đó sống động trong mọi người.
Chắc chắn rằng khi mắc nợ thì phải biết ơn –
đặc biệt là món nợ thương xót, chứ không thể nghĩ đó chỉ là sự công bằng, cứ có
vay thì có trả. Vì thế, bắt chước Thánh Vịnh gia là điều cần thiết: “Lạy Chúa,
phần con xin dâng Ngài lời nguyện, lạy Chúa Trời, đây giờ phút thi ân. Xin đáp
lại, vì ơn cả nghĩa dày, vì Chúa vẫn trung thành ban ơn cứu độ. Lạy Chúa, xin
lấy lòng nhân hậu mà đáp lại lời con; xin mở lượng hải hà mà đoái thương nhìn
đến. Phần con đây, thật khốn cùng đau khổ, lạy Chúa Trời, xin cứu vớt đỡ nâng.”
(Tv 69:14, 17 và 30) Kinh Thánh đã nhiều lần xác định: “Muôn ngàn đời Chúa
vẫn trọn tình thương.” (1 Sb 16:34 và 41; 2 Sb 5:13; 2 Sb 7:3 và 6; Er
3:11; Tv 100:5; Tv 106:1; Tv 107:1; Tv 118:1-4 và 29; Tv 136:1-26)
Thiên Chúa là Đấng trọn lành, và chỉ có Ngài
là Đấng nhân lành. Ngài không muốn bất cứ điều xấu nào xảy ra, dù là điều nhỏ
nhoi. Ngài là Đấng chí minh, chí công, và chí thiện, luôn đặc biệt quan tâm
những kẻ khốn cùng: “Những ai nghèo hèn, xem đấy mà vui lên, người tìm Thiên
Chúa, hãy nức lòng phấn khởi. Vì Chúa nhận lời kẻ nghèo khó, chẳng coi khinh
thân hữu bị giam cầm.” (Tv 69:33-34) Từ xưa, sự công bình đã được khuyến
cáo: “Hãy mở miệng xét xử thật công minh, biện hộ cho những kẻ nghèo nàn
khốn khổ.” (Cn 31:9) Thế nhưng ngày nay những kẻ có chức quyền lại biến dân
nghèo thành dân oan ức, kêu chẳng ai nghe!
Thiên Chúa chí thánh, Luật Chúa hoàn thiện,
nhưng đơn giản và ngắn gọn – gọi là “yêu thương,” có thể rút gọn chỉ còn một
chữ YÊU theo Việt ngữ. Nói về Luật Chúa, Thánh Gioan tông đồ nói: “Điều răn
của Người có nặng nề gì đâu.” (1 Ga 5:3) Vậy mà chúng ta vẫn chẳng thi hành
đúng ý Chúa. Luật Ngài rất đặc biệt, khác hẳn luật của phàm nhân: “Luật pháp
Chúa quả là hoàn thiện, bổ sức cho tâm hồn. Thánh ý Chúa thật là vững chắc, cho
người dại nên khôn. Huấn lệnh Chúa hoàn toàn ngay thẳng, làm hoan hỷ cõi lòng. Mệnh
lệnh Chúa xiết bao minh bạch, cho đôi mắt rạng ngời.” (Tv 19:8-9)
Như hai vế cân bằng chứ không đối lập: thế
này thì thế kia – và ngược lại. Thật vậy, ai thực sự thuộc về Chúa thì mới thực
sự yêu mến Thánh Luật và thực sự quyết tâm thi hành Thánh Luật. Trạng từ “thực
sự” ở đây rất quan trọng. Vì nếu không “thật lòng” thì chỉ là giả hình, là cái
“mác” hoặc cái vỏ bên ngoài, nói hay mà làm dở. Những người thực sự yêu mến
Chúa thì cũng có thể nhận định như Thánh Vịnh gia: “Lòng kính sợ Chúa luôn
trong trắng, tồn tại đến muôn đời. Quyết định Chúa phù hợp chân lý, hết thảy
đều công minh, thật quý báu hơn vàng, hơn vàng y muôn lượng, ngọt ngào hơn mật
ong, hơn mật ong nguyên chất.” (Tv 19:10-11) Phàm ngôn chỉ có thể so sánh
như vậy, không còn cách nào hơn.
Giải thích về Đức Giêsu Kitô, “chủ nợ” của
chúng ta, Thánh Phaolô cho biết: “Thánh Tử là hình ảnh Thiên Chúa vô hình, là
trưởng tử sinh ra trước mọi loài thọ tạo, vì trong Người, muôn vật được tạo
thành trên trời cùng dưới đất, hữu hình với vô hình. Dẫu là hàng dũng lực thần
thiêng hay là bậc quyền năng thượng giới, tất cả đều do Thiên Chúa tạo dựng nhờ
Người và cho Người.” (Cl 1:15-16) Phàm nhân chỉ là “số không” to lớn, rỗng
tuếch, chẳng có gì mà tự mãn. Thế nên không thể có bất cứ lý do gì mà dám kiêu
căng, tự đắc, hoặc tự mãn. Hợm mình mà chê trách người khác thì tồi tệ thật. Vậy
mà đôi khi chúng ta vẫn tìm mọi cách để biện hộ cho những hành vi bỉ ổi của
mình. Thế thì khốn nạn vô cùng!
Cũng chẳng hề oan trái gì đâu, vì chúng ta là
“người một nhà” mà. Thánh Phaolô cho biết: “Người có trước muôn loài muôn
vật, tất cả đều tồn tại trong Người. Người cũng là đầu của thân thể, nghĩa là
đầu của Hội Thánh; Người là khởi nguyên, là trưởng tử trong số những người từ
cõi chết sống lại, để trong mọi sự Người đứng hàng đầu.” (Cl 1:17-18) Tất
cả chúng ta đều bình đẳng trước mặt Thiên Chúa, đều là những “con nợ” không thể
nào thanh toán hết số nợ chúng ta đã mắc, nếu không được “chủ nợ” Giêsu trả dùm
và thậm chí còn xóa nợ hoặc tha bổng. Vì thế, tất cả phàm nhân chúng ta đều là
những “kẻ ăn mày.” Thật vậy ư? Đúng vậy, mỗi khi chúng ta xưng tội là chúng ta
hạ mình xuống để ăn mày Lòng Thương Xót của Thiên Chúa.
Tại sao Chúa Giêsu là người đứng đầu? Thánh
Phaolô giải thích: “Vì Thiên Chúa đã muốn làm cho tất cả sự viên mãn hiện
diện ở nơi Người, cũng như muốn nhờ Người mà làm cho muôn vật được hoà giải với
mình. Nhờ máu Người đổ ra trên thập giá, Thiên Chúa đã đem lại bình an cho mọi loài
dưới đất và muôn vật trên trời.” (Cl 1:19-20) Chúng ta mắc nợ Chúa Giêsu
không phải là món nợ bình thường mà là NỢ MÁU. Trái khoán này quá lớn. Biết
thân biết phận và nài xin Ngài thương xót thì được tha, nếu không thì “không ra
khỏi đó, trước khi trả hết đồng xu cuối cùng.” (Mt 5:26) Làn ranh quá mong manh
giữa sự sống và sự chết. Ôi, rất đáng quan ngại! Nhưng đó là sự thật bất biến: “Mọi
xác phàm như chiếc áo, thảy đều mòn hao, vì quy luật muôn đời là: chắc chắn con
sẽ phải chết.” (Hc 14:17)
Không chỉ lo mà còn sợ, vì biết sợ mà lo trả
nợ. Và phải nhớ điều quan trọng này: “Thiên Chúa không thiên vị ai.” (Gl
2:6; Cv 10:34) Không thể lấy lý do này hoặc viện cớ nọ. Trái khoán nào cũng
cần phải thanh toán cho xong, món nợ nào cũng cần được tha, như chiếc áo bẩn
phải giặt sạch – giặt bằng Bửu Huyết Cứu Độ của Đức Kitô.
CẢ ĐỜI PHẢI
TRẢ
Trình thuật Lc 10:25-37 đề cập “điều răn lớn”
liên quan sự sống đời đời: AI LÀ ANH EM? Thánh sử Luca cho biết: Một hôm, có
người thông luật kia hỏi Đức Giêsu để thử Người: “Thưa Thầy, tôi phải làm gì
để được sự sống đời đời?” Đây cũng là dạng chúng ta vẫn thường thấy có những
người “chảnh,” tỏ ra mình hơn người, không muốn người khác hơn mình nên tìm
cách “gài bẫy” và “trù dập” người khác bằng nhiều chiêu thức ranh mãnh rất tinh
vi. Có lẽ họ không biết, không nhớ hoặc không muốn nhớ lời cảnh báo của Chúa: “Ta
sẽ huỷ diệt sự khôn ngoan của kẻ khôn ngoan, và sẽ vứt bỏ sự thông thái của
người thông thái.” (1 Cr 1:19) Trèo cao thì lao sâu, té đau. Vỏ quýt dày sẽ
có móng tay nhọn.
Sau khi nghe nhà thông luật hỏi vậy, Chúa
Giêsu không trả lời thẳng, mà dùng cách hỏi lại ông ta: “Trong Luật đã viết
gì? Ông đọc thế nào?” Ông ấy thản nhiên: “Ngươi phải yêu mến Đức Chúa,
Thiên Chúa của ngươi, hết lòng, hết linh hồn, hết sức lực, và hết trí khôn
ngươi, và yêu mến người thân cận như chính mình.” Đúng là nhà thông luật có
khác, trả lời ngay và rất hay. Thế nên Đức Giêsu bảo ông ta: “Ông trả lời
đúng lắm. Cứ làm như vậy là sẽ được sống.” Ôi chao, cái vụ này “hơi bị
căng” chứ chẳng chơi! Tuy nhiên, ông ấy muốn chứng tỏ mình có lý, nên ngang
nhiên hỏi vặn lại Đức Giêsu: “Nhưng ai là người thân cận của tôi?” Lý
sự quá, “chảnh” quá, ra vẻ “ta đây” quá. Đó là kiểu của những kẻ hợm mình,
tưởng thế gian có ba bồ chữ thì bụng mình chứa hai bồ rồi. Thấy gớm!
Có lẽ lúc đó Chúa Giêsu “cười thầm,” và rồi
Ngài trả lời ông ta bằng một câu chuyện rất thực tế đời thường: Có người đi từ
Giêrusalem xuống Giêrikhô, dọc đường bị cướp, bị đánh nhừ tử. Chúng bỏ mặc
người ấy nửa sống nửa chết. Tình cờ, có thầy tư tế cũng đi xuống trên con đường
ấy. Ông ta thấy nạn nhân nhưng tránh qua bên kia mà đi. Sau đó, một thầy Lêvi
đi tới chỗ ấy cũng thấy và cũng bỏ đi. Nhưng một người Samari đi tới và thấy nạn
nhân thì chạnh lòng thương. Ông ta lại gần, sơ cứu và băng bó vết thương cho
nạn nhân, rồi đặt nạn nhân lên lưng lừa đưa về quán trọ mà săn sóc. Hôm sau,
ông lấy ra hai quan tiền, trao cho chủ quán và nói: “Nhờ bác săn sóc cho
người này, có tốn kém thêm bao nhiêu, thì khi trở về, chính tôi sẽ hoàn lại
bác.” Thật đáng khâm phục!
Rồi Chúa Giêsu ôn tồn: “Vậy theo ông nghĩ,
trong ba người đó, ai đã tỏ ra là người thân cận với người đã bị rơi vào tay kẻ
cướp?” Người thông luật trả lời: “Chính là kẻ đã thực thi lòng thương
xót đối với người ấy.” Lại trả lời đúng và hay lắm. Đức Giêsu bảo ông ta: “Ông
hãy đi, và cũng HÃY LÀM như vậy.” Đó cũng chính là lời Chúa Giêsu vẫn “nhắc
nhở” mỗi chúng ta không ngừng. Trong Nhật Ký, Thánh Faustina ghi lại lời Chúa
Giêsu: “Linh hồn nào truyền bá Lòng Thương Xót của Ta sẽ được Ta bảo
bọc suốt đời.” (số 1075) Nhưng nếu chỉ “truyền bá” mà không thể hiện thì
liệu có “ổn” không? Chắc ai cũng tự trả lời được. Liên quan vấn đề đức ái – từ
thiện, thiết tưởng nên lưu ý điều này: làm thì ngại mà khoái được khen!
Tình huynh nghĩa đệ là gì? Ai là người lân
cận? Thầy tư tế và thầy Lêvi là ai? Liệu chúng ta có dám “nói thẳng” và có dám
“đấm ngực” hay là cứ “vỗ ngực” đây? Dạy và khuyên người khác yêu thương mà mình
lại vô cảm, bảo người ta thương xót mà mình lại chẳng xót thương ai – thậm chí
còn mưu mô thâm độc! Về dạng người này, Chúa Giêsu thẳng thắn nói thế này: “Các
người giống như mồ mả tô vôi, bên ngoài có vẻ đẹp, nhưng bên trong thì đầy
xương người chết và đủ mọi thứ ô uế.” (Mt 23:27) Lời Chúa làm đau nhói và
nhức buốt quá! Người Việt chúng ta gọi loại người như vậy là “nói phét” (xạo là
dạng còn nhẹ). Chúa Giêsu rất thẳng thắn, không hề úp mở, cũng chẳng rào trước
đón sau hoặc tránh né. ĐGH Phanxicô làm được điều này khi dám thẳng thắn công
kích những thói hư tật xấu của hàng giáo sĩ. Vậy mà một số người (cả giáo sĩ và
giáo dân) vẫn cố ý “giả đò ngó lơ,” thậm chí còn cho rằng Chúa nói người khác
chứ không hề chỉ trích mình. Có đáng “tội nghiệp” hay không?
Không ái dám cả gan “bới bèo ra bọ” hoặc “vạch
lá tìm sâu,” nhưng nếu chỉ đề cập cái tốt thì đôi khi có thể tạo ảo giác, cũng phải
dám nhìn thẳng vào sự thật, dám đấu tranh với cái tiêu cực để giúp nhau thăng
tiến và hoàn thiện, như vậy mới thực sự can đảm – dám chấp nhận là dám từ bỏ
mình. Xưa nay ít người dám xin lỗi trước thiên hạ về những sai lầm của Giáo Hội
trước đó, thế mà lúc sinh thời, Thánh GH Gioan Phaolô II đã dám công khai xin
lỗi thế giới thì quả là tuyệt vời, can đảm, thảo nào ngay khi mới nhận sứ vụ kế
vị Thánh Phêrô, ngài đã xác định: “Đừng sợ!” Mắc sai lầm là mắc nợ, dám
xin lỗi là trả nợ. Thiên Chúa rất vui lòng tha thứ, và loài người cũng sẵn sàng
bỏ qua. Hẹp hòi thì được gì? Chẳng được gì. Không tha thứ là tự đày đọa mình mà
thôi.
Cái gì cũng có mức độ riêng. Bố thí, công
bình và bác ái là ba mức độ khác nhau nhưng cùng thể hiện lòng yêu thương: Bố
thí là “cho” để tránh bị làm phiền, công bình là chia sẻ vì có dư, bác ái mới thực
sự là yêu thương – vì người khác chứ không vì thứ gì khác. Thánh TS Thomas
Aquino (1225-1274) nói: “Nếu KHÔNG có đức ái thì KHÔNG có
bất kỳ đức hạnh nào, giống như nếu KHÔNG có mặt trời thì cũng KHÔNG có một tinh
tú nào cả.” Một cách so sánh thú vị và cụ thể, rất dễ hiểu. Theo thánh nhân,
có ba loại công bằng: công bằng giao hoán (có vay có trả, có
qua có lại), công bằng phân phối
(người lãnh đạo có trách nhiệm phân phối cho thuộc hạ những gì cần thiết để
sống), công bằng pháp lý (trách
nhiệm chung của mọi người là lo cho công ích, phúc lợi xã hội).
Đối với xã hội ngày nay, rất có thể có người
cho rằng những người tốt như người Samari nhân hậu kia là những người rảnh rỗi,
vô công rỗi nghề, lăng xăng bao đồng, thích “vác tù và hàng tổng.” Mà thật, có
những người thấy người khác bị tai nạn rồi đưa nạn nhân vô bệnh viện, cuối cùng
lại bị bắt oan, thậm chí có trường hợp còn bị đánh đập tàn nhẫn.
Tuy nhiên, chính những người đó lại là những
người được Chúa yêu quý vì họ sống theo “luật yêu thương” mà Ngài đã truyền, và
Ngài luôn khuyến khích mọi người phải cố gắng thể hiện trong cuộc sống hằng
ngày. Thiên Chúa không thiên vị ai, ai làm đúng thì thành môn đệ của Ngài, là
con cái của Ngài, và được Ngài chúc lành – dù họ không được người khác chấp nhận,
dù họ là người ngoại, người khố rách áo ôm, người cùng đinh, người bị xã hội
ruồng bỏ, người không theo phe mình, người không đồng đạo với mình,...
Có lẽ chúng ta cần nghiêm túc xem lại chính mình
để có thể học cách cầu nguyện, ăn chay, bố thí nơi người theo Hồi giáo; học suy
niệm và chiêm niệm nơi người theo Ấn giáo; học từ bỏ của cải và quý trọng sự
sống nơi người theo Phật giáo; học động thái thảo hiếu, tôn lão kính trưởng nơi
người theo Khổng giáo; học sự đơn sơ và khiêm tốn nơi người theo Lão giáo. Cái
gì dở của mình thì dứt bỏ, cái gì hay của người khác thì học hỏi, đừng câu nệ bất
cứ điều chi!
Lạy Chúa Cha nhân lành và thương xót, xin giúp
các tín nhân biết noi gương Thánh Phanxicô Assisi để có thể “mến yêu và phụng
sự Chúa trong mọi người.” Lạy Chúa Kitô, Ngài đã làm vui lòng Chúa Cha bằng
cách sống hòa đồng, chia sẻ phận người với chúng con, xin giúp mọi người biết
sống tình huynh đệ tương thân tương ái, cùng giúp nhau sống tốt và cùng nhau
xây dựng Giáo Hội hiệp nhất và yêu thương. Xin ban cho con trí thông minh tâm
linh để con có thể quyết định đúng đắn, nói điều cần nói, và làm việc nên làm
cho đúng ý Ngài. Con xin tín thác vào Ngài, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại.
Amen.
TRẦM THIÊN THU
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Comment