ĐỆ NHẤT LUẬT

Quốc gia và xã hội nào cũng có luật, ngay cả một nhóm người nhỏ cũng có luật – gọi là nội quy. Theo luật học, luật pháp là tổng thể các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, thể hiện ý chí chung của một quốc gia, khu vực, lãnh thổ, được chính quyền đảm bảo thực hiện bằng các biện pháp giáo dục, thuyết phục, hoặc cưỡng chế.

Đời có luật đời, đạo có luật đạo. Thiên Chúa là Đấng tạo thành vũ trụ và Ngài cũng ban hành luật pháp. Tất cả luật pháp trần gian chỉ là thứ cấp, chỉ có Luật Chúa mới là Đệ Nhất Luật. Thánh Vịnh gia chia sẻ kinh nghiệm: “Luật pháp Chúa quả là hoàn thiện, bổ sức cho tâm hồn. Thánh ý Chúa thật là vững chắc, cho người dại nên khôn.” (Tv 19:8) Thánh Phaolô so sánh mạnh mẽ và độc đáo: “Cái điên rồ của Thiên Chúa còn hơn cái khôn ngoan của loài người, và cái yếu đuối của Thiên Chúa còn hơn cái mạnh mẽ của loài người.” (1 Cr 1:25) Phải thực sự có niềm tin vào Đức Kitô mới khả dĩ hiểu được lập luận như vậy. Không tin thì… miễn bàn luận!

Mệnh danh là Đạo Yêu Thương – vì “Thiên Chúa là tình yêu.” (1 Ga 4:8 và 16) Công giáo có “luật yêu” gồm 10 điều khoản – gọi là Mười Điều Răn. Cả 10 điều trong Thánh Luật của Thiên Chúa đều liên quan tình yêu – đối với Thiên Chúa (đối thần) và đối với tha nhân (đối nhân). Mười điều nhưng tóm lược thành hai điều: Mến Chúa và yêu người. Hai điều khoản ấy cũng có thể “rút gọn” chỉ còn một điều là yêu thương. Rất ngắn gọn. Nói cho dễ hiểu và dễ nhớ: Luật Yêu, hoặc Luật Tình. Nói theo ngôn ngữ thời nay gọi là Luật hai-trong-một. Và có thể “cô đọng” thành một chữ mà thôi: YÊU.

Ngoài Thập Giới do Thiên Chúa ban qua Môsê, Giáo hội còn có Ngũ Giới (Năm Điều Răn). Cả 15 điều đó đều đồng quy về chữ YÊU. Trong Mười Điều Răn, ba điều trước là trách nhiệm đối với Thiên Chúa, bảy điều sau là bổn phận đối với mọi người. Có lẽ Thiên Chúa muốn cho chúng ta biết điều này: “Yêu người chẳng dễ gì đâu.” Và Ngài muốn chúng ta thể hiện chi tiết đối với nhau, từ suy nghĩ tới lời nói, rồi biến thành việc làm cụ thể. Thánh Giacôbê so sánh: “Đức tin không có hành động là đức tin chết.” (Gc 2:17 và 26) Còn Thánh Gioan gọi những người đó là “kẻ nói dối.” (x. 1 Ga 2:4; 1 Ga 4:20) Vấn đề yêu thương liên quan vấn đề công lý. Đó là điều tất yếu và minh nhiên!

Một chữ và chỉ một chữ mà thôi: YÊU, rất ngắn gọn, không thể ngắn gọn hơn nữa, nhưng “xòe” chữ Yêu đó ra theo hình cánh quạt thì lại vô cùng bao la. Chữ Yêu đó “viết” theo dạng tương tự chữ Thập – Thập Giá. Yêu là Thập Giá, là chịu mọi đau khổ. Thánh Vincent de Paul đặt vấn đề: “Tôi yêu mến Chúa chưa đủ nếu tha nhân của tôi chưa yêu mến Ngài.” Người khác chưa thực sự yêu mến Chúa cũng có phần do lỗi của chúng ta, vì “tấm gương” của chúng ta chưa đủ lớn và chưa đủ sáng để người khác có thể soi vào! Chúa Giêsu “nhắc khéo” qua lời chúc: “Phúc thay kẻ LẮNG NGHE và TUÂN GIỮ lời Thiên Chúa!” (Lc 11:28) Mối phúc này còn quan trọng hơn cả việc Đức Mẹ được cưu mang và cho Con Thiên Chúa bú mớm. (x. Lc 11:27-28) Bất cứ ai yêu mến Thiên Chúa thì mới “lắng nghe và tuân giữ” lời dạy của Ngài, và đó chính là “hạnh phúc thật.”

Như đã nói, chữ Yêu tương quan chữ Thập. Chữ Thập có bốn hướng: Hướng lên trời là hướng đến với Thiên Chúa, hai hướng ngang là các hướng đến với tha nhân (cả người trên và dưới, lớn và nhỏ, sang và hèn, giàu và nghèo, giỏi và dốt, cao và thấp,...) và hướng đến với các linh hồn. Thật tuyệt vời biết bao! Tương tự, chữ Yêu bắt đầu bằng mẫu tự Y, giống như một người đứng dang rộng đôi tay. Chỉ những ai có lòng yêu thương thực sự, biết động lòng trắc ẩn người khác, biết thương xót tha nhân thì mới có thể dang rộng vòng tay như vậy. Chắc chắn không ai có thể giả vờ. Thiên Chúa đã quan phòng và tiền định cho Việt ngữ có dạng khá độc đáo!

Người ta nói rằng “luật vị nhân sinh.” Luật vì con người, nghĩa là luật có sau con người. Tuy có trước luật, nhưng con người lộng hành, thế nên cần có luật để chấn chỉnh, luật như chiếc hàm thiếc kiềm chế ngựa chứng. Đất nước nào cũng có hiến pháp, quốc gia nào cũng có quốc pháp, nhà nào cũng có gia phong, dù chỉ một nhóm nhỏ cũng có luật, chí ít cũng là nội quy. Đó là “dây cương” để giữ cho người ta khỏi “phá giới.” Kitô giáo có Mười Điều Răn là Hiến Pháp của Nước Trời. Thánh Phaolô nói: “Lề Luật đã thành người quản giáo dẫn chúng ta tới Đức Kitô, để chúng ta được nên công chính nhờ đức tin.” (Gl 3:24)

Từ ngàn xưa, Thiên Chúa đã truyền nghiêm luật: “Người ngoại kiều, ngươi không được NGƯỢC ĐÃI và ÁP BỨC, vì chính các ngươi đã là ngoại kiều ở đất Ai Cập. Mẹ goá con côi, các ngươi không được ỨC HIẾP. Nếu ngươi ức hiếp mà nó kêu cứu Ta, ắt Ta sẽ nghe tiếng nó kêu cứu. Cơn giận Ta sẽ bốc lên, Ta sẽ cho gươm chém giết các ngươi: thế là vợ các ngươi sẽ thành góa bụa, và con các ngươi sẽ thành côi cút.” (Xh 22:20-23) Ngược đãi và áp bức người khác là vi phạm luật công lý của Thiên Chúa, đồng thời xâm phạm nhân phẩm và nhân vị của họ, tất nhiên như vậy cũng trái với luật Chúa.

Cần phải có luật pháp để xử lý người vi phạm, nhưng luật pháp phải bao hàm tình yêu thương, quyết bảo vệ và nâng đỡ người “nhỏ bé,” đồng thời phải trừng phạt kẻ “lớn” mà ngông cuồng, hống hách. Luật pháp không thể áp dụng theo kiểu “luật rừng,” mà phải nghiêm minh như thiết quân luật: Quân pháp bất vị thân. Câu nói đầy đủ là: “Pháp bất vị thân, nghĩa bất dung tình” – nghĩa là Pháp Luật KHÔNG được thiên vị mà bênh vực người thân, và Nghĩa Lý KHÔNG được bao che bất cứ ai vì tình cảm riêng, nhưng “cứ đường lối Chúa mà đi.” (Tv 119:3) Không dễ đâu đấy! Ai làm được vậy mới đáng cho người khác tâm phục khẩu phục, là đại nhân, là quân tử, là người thẳng thắn theo phong cách của Đức Giêsu Kitô.

Thánh Luật của Thiên Chúa rạch ròi đến từng chi tiết: “Nếu ngươi cho một người trong dân Ta, một người nghèo ở với ngươi vay tiền thì ngươi KHÔNG được xử với nó như chủ nợ, KHÔNG được bắt nó trả lãi. Nếu ngươi giữ áo choàng của người khác làm đồ cầm thì ngươi phải trả lại cho nó trước khi mặt trời lặn. Nó chỉ có cái đó để đắp, để làm áo che thân; nó sẽ lấy gì mà ngủ? Nó mà kêu cứu Ta, Ta sẽ nghe nó, vì Ta vốn nhân từ.” (Xh 22:24-26) Thiên Chúa là Đấng luôn chạnh lòng thương người thấp cổ bé miệng nên Luật của Ngài là Công Luật, là Thiện Luật, là Thiên Luật, là Thánh Luật, chứa chan Lòng Thương Xót. Quả thật, Luật Chúa là luật thiện hảo vô cùng!

Bất cứ ai được sống trong luật thiện hảo như vậy thì thật hạnh phúc. Vì thế, Thánh Vịnh gia đã phải thốt lên: “Con yêu mến Ngài, lạy Chúa là sức mạnh của con. Lạy Chúa là núi đá, là thành lũy, là Đấng giải thoát con; lạy Thiên Chúa con thờ, là núi đá cho con trú ẩn, là khiên mộc, là Đấng cứu độ quyền năng, là thành trì bảo vệ.” (Tv 18:2-3) Không chỉ nói bằng lời, Thánh Vịnh gia còn xác nhận và chia sẻ: “Tôi kêu cầu Chúa là Đấng xứng muôn lời ngợi khen, và tôi được cứu thoát khỏi quân thù.” (Tv 18:4)

Là Kitô hữu, chúng ta cũng đã và đang không ngừng nhận lãnh biết bao hồng ân của Thiên Chúa, nhưng chúng ta thường quên tạ ơn. Đây là lúc thuận tiện, hãy cùng Thánh Vịnh gia xưng tụng Ngài và xác tín: “Đức Chúa vạn vạn tuế! Chúc tụng Người là núi đá cho tôi trú ẩn. Tôn vinh Thiên Chúa là Đấng cứu độ tôi, là Thượng Đế giúp tôi rửa sạch hận thù, bắt chư dân quy phục quyền tôi.” (Tv 18:47-48) Và rồi chắc chắn Thiên Chúa quên ngay mọi tội lỗi của chúng ta, âu yếm ôm chúng ta vào lòng, và cho chúng ta cư ngụ trong Thánh Tâm Ngài. Tuyệt vời!

Thánh Phaolô chia sẻ tâm sự: “Khi chúng tôi loan báo Tin Mừng cho anh em, không phải chỉ có lời chúng tôi nói, mà còn có quyền năng, có Thánh Thần, và một niềm xác tín sâu xa. Anh em biết, khi ở với anh em, chúng tôi đã sống thế nào để mưu ích cho anh em; còn anh em, anh em đã bắt chước chúng tôi và noi gương Chúa, khi đón nhận lời Chúa giữa bao nỗi gian truân với niềm vui do Thánh Thần ban: bởi vậy anh em đã nên gương cho mọi tín hữu ở miền Makêđônia và miền Akhaia.” (1 Tx 1:5-7) Ước gì chúng ta luôn có thể nói với nhau như vậy, nhất là những người có chức quyền, có địa vị, đừng ỷ thế cậy quyền mà “tự làm luật” để cai trị người khác. Có “quyền” không phải để “hành” người khác, mà để phục vụ mới đúng luật của Thiên Chúa. (x. Mt 20:26-28; Mc 10:43-45)

Với kinh nghiệm và sự chân thành, Thánh Phaolô bộc bạch thêm: “Khi nói về chúng tôi, người ta kể lại chúng tôi đã được anh em tiếp đón làm sao, và anh em đã từ bỏ ngẫu tượng mà quay về với Thiên Chúa thế nào, để phụng sự Thiên Chúa hằng sống, Thiên Chúa thật, và chờ đợi Con của Người từ trời ngự đến, Người Con mà Thiên Chúa đã cho trỗi dậy từ cõi chết, là Đức Giêsu, Đấng cứu chúng ta thoát cơn thịnh nộ đang đến” (1 Tx 1:9-10) Vâng, được như vậy thì chẳng cần nói thêm gì nữa, như Thánh Phaolô cũng đã xác nhận trước đó: “Chúng tôi không cần phải nói gì thêm nữa.” (1 Tx 1:8)

“Điều Răn Trọng Nhất” là “Đệ Nhất Luật,” được đề cập trong trình thuật Mt 22:34-40 (≈ Mc 12:28-34; Lc 10:25-28) và có liên quan chữ YÊU. Tin Mừng ngắn gọn nhưng súc tích, làm nổi bật chữ YÊU trong Thánh Luật của Thiên Chúa.

Thánh sử Mátthêu kể: Một hôm, khi nghe tin Đức Giêsu đã làm cho nhóm Sađốc phải câm miệng, những người Pharisêu họp nhau lại – nhóm này “không tin có sự sống lại” nên chuyên tìm cách “gài bẫy” Chúa Giêsu nhiều lần mà… “trớt quớt,” và “bị hố.” Lần này, một người thông luật trong nhóm hỏi để thử Đức Giêsu: “Thưa Thầy, trong sách Luật Môsê, điều răn nào là điều răn trọng nhất?” Đức Giêsu thản nhiên đáp: “Ngươi phải YÊU MẾN Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, hết lòng, hết linh hồn và hết trí khôn ngươi. Đó là điều răn quan trọng nhất và điều răn thứ nhất. Còn điều răn thứ hai, cũng giống điều răn ấy, là: ngươi phải YÊU người thân cận như chính mình. Tất cả Luật Môsê và các sách ngôn sứ đều tuỳ thuộc vào hai điều răn ấy.” Kinh Thánh không cho biết sau đó thế nào, nhưng chắc chắn là nhóm Sađốc đành cắn răng và rán ngậm bồ hòn làm ngọt. Phải thế thôi!

Nói trước nói sau, nói đầu nói cuối, nói dưới nói trên, nói lên nói xuống, nói ngang nói dọc, nói đi nói lại, nói tới nói lui,... nói kiểu nào hoặc theo hướng nào thì cũng chỉ để “diễn giải” chữ YÊU mà thôi. Chính Ngài là tình yêu thì luật của Ngài phải là Luật Yêu. Chúng ta chấp nhận theo Đức Kitô thì phải “giữ trọn vẹn lề luật.” (Gl 5:3) Đó là lẽ tất nhiên, không yêu không được. Tại sao? Thánh Gioan cho biết: “Ai KHÔNG yêu thương thì KHÔNG biết Thiên Chúa, vì Thiên Chúa là tình yêu.” (1 Ga 4:8) Tương tự, Thánh Phaolô giải thích và kết luận: “Đã yêu thương thì không làm hại người đồng loại; yêu thương là chu toàn Lề Luật vậy.” (Rm 13:10)

Các thánh cũng nói những gi liên quan Luật Yêu. Thánh Bênađô lý luận: “Lý do yêu mến Thiên Chúa thì nên vì Thiên Chúa, mà mức độ yêu mến Thiên Chúa chính là không có mức độ.” Mức độ yêu là “yêu vô hạn” – không tính toán, không so đo, không phân bì, yêu như điên. Các thánh đều đã yêu “tới bến” và hóa điên rồ vì yêu Đức Kitô, vì các ngài biết chắc rằng Thiên Chúa không thể ngừng yêu thương. Muốn làm thánh, chúng ta cũng phải có “máu yêu” như vậy. Chỉ có các Kitô hữu “chính hiệu” mới có loại máu Y – có lẽ loại máu này y học không hề biết và thiếu trình độ để phát hiện.

Thật vậy, còn hơn là sự liên tục của hơi thở giúp bảo vệ sự sống, Thiên Chúa không thể ngừng yêu thương. Thánh LM TS Tôma Aquinô (1225-1274, Dòng Đa-minh) minh định: “Thiên Chúa vẫn yêu thương chúng ta, khi chúng ta cho là mình cô độc thì Thiên Chúa vẫn ở bên chúng ta.” Ước gì mọi người – bất luận Kitô hữu, không tín ngưỡng hoặc vô thần – đều có loại máu Y kỳ diệu.

Lạy Thánh Phụ toàn năng và toàn tri, xin khai lòng mở trí để con chân nhận Ngài là Thiên Chúa duy nhất từ bi và giàu lòng thương xót, “xin cho con được trí thông minh để vâng theo luật Ngài và hết lòng tuân giữ,” (Tv 119:34) “xin đừng cất khỏi miệng con Lời Chân Lý,” (Tv 119:43) “xin dẫn con đi theo Đường Chân Lý của Ngài,” (Tv 25:5) xin giúp con khả dĩ nhận biết chính mình để con yêu mến Ngài hết lòng và yêu thương tha nhân thật lòng. Con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng cứu độ nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU