Nhận thức là một
quá trình bao gồm sự nhận biết (mức độ thấp) và sự hiểu biết (mức độ cao). Có
nhận thức đúng đắn thì mới khả dĩ ý thức.
Có nhiều thứ cần nhận biết, nhưng khó nhất vẫn là nhận biết chính mình. Muốn nhận biết chính mình thì phải can đảm đối diện với chính mình. Nhưng cần nhận biết điều gì về bản thân? Cũng có nhiều thứ: sức mạnh, sức khỏe, điểm yếu (nhược điểm, sở đoản), điểm mạnh (yếu điểm, sở trường), tài năng, kiến thức, quan điểm, niềm tin, ước vọng, cảm xúc, bản năng, thói quen, tâm lý,...
Theo cách nhận
thức riêng về cuộc đời, Allan Rufus ví von thú vị: “Cuộc đời như ổ bánh mì kẹp. Sinh ra là một lát bánh, và chết đi là lát
bánh còn lại. Điều bạn kẹp vào giữa là tùy bạn. Ổ bánh mì của bạn thơm ngon hay
chua cay?” Đừng tự lừa dối, kẻ lừa bịp đáng sợ nhất là chính mình.
Và rồi chính Albert
Einstein cũng đã từng thắc mắc: “A
question that sometimes drives me hazy: am I or are the others crazy? – Có một
câu hỏi đôi khi khiến tôi cảm thấy mơ hồ: Tôi điên hay người khác điên?”
Cuộc đời luôn là một ẩn số, không có cách lý giải chuẩn xác. Nội tại luôn quan
trọng hơn ngoại tại, đúng như Agatha Christie nhận xét: “Chính điều bên trong con
người của bạn làm cho bạn hạnh phúc hay bất hạnh.”
Thật chí lý khi
người ta nói “đôi mắt là cửa sổ tâm hồn.” Từ ánh mắt của ai đó, người khác có
thể nhận thấy người đó có sức mạnh, uy tín, đáng tin hay khả nghi,… Người ta sợ
nhau từ ánh mắt. Thật vậy, khi hai người nhìn nhau, ai yếu bóng vía sẽ tự cảm
thấy mình “lép vế” ngay. Dám nhìn thẳng vấn đề là một thế mạnh của người quân
tử.
Cuộc đời vốn dĩ
là bể khổ, tất nhiên liên quan nước mắt. Nước mắt của nhà giàu và nhà nghèo giống
nhau về vị mặn, nhưng khác nhau xa về tính chất và nguyên nhân. Kinh Thánh đặt
vấn đề: “Nước mắt quả phụ lại không giàn
giụa trên gò má, và tiếng bà kêu lại chẳng cáo tội kẻ làm bà phải khóc sao? Kẻ
phục vụ Đức Chúa theo ý Người sẽ được Người chấp nhận, lời họ kêu xin sẽ vọng
tới các tầng mây. Lời nguyện của người nghèo vượt ngàn mây thẳm. Lời nguyện
chưa tới đích, họ chưa an lòng.” (Hc 35:15b-17)
Trước mặt người
đời, người nghèo là cái gai cần phải đập gãy, nhưng với Thiên Chúa thì không
như vậy. Ngài là Thiên Chúa giàu lòng thương xót thì không thể làm ngơ trước
lời van xin tha thiết của những con người hèn mọn, khốn khổ.
Điều gì chưa xảy
ra, ngay cả công lý, là vì Thiên Chúa chưa cho phép xảy ra, chưa đến lúc theo
sự quan phòng và tiền định của Ngài. Cứ tin tưởng, an tâm để Ngài dắt đi và
bước theo Ngài thì chúng ta sẽ thanh thản. Đừng sợ loài người, chỉ sợ Thiên
Chúa mà thôi. Và điều gì đến sẽ phải đến: “Sẽ
đến lúc Người đập gãy lưng bọn tàn ác, và báo oán chư dân. Sẽ đến lúc Người
tiễu trừ lũ ngạo ngược, đập tan vương trượng bọn ác nhân. Sẽ đến lúc Người trả
cho ai nấy theo việc họ làm, và xét xử hành động của người ta theo ý hướng của
họ.” (Hc 35:20-22a) Tất cả đều đúng thời, đúng lúc, không gì có thể xảy ra
ngoài Thánh Ý Chúa. Chắc chắn như vậy!
Thật vậy, Thánh
Phaolô tha thiết nhắn nhủ: “Anh em đừng
lo lắng gì cả. Nhưng trong mọi hoàn cảnh, anh em cứ đem lời cầu khẩn, van xin và tạ ơn, mà giãi bày trước mặt Thiên Chúa những điều anh em thỉnh
nguyện. Và bình an của Thiên Chúa, bình
an vượt lên trên mọi hiểu biết, sẽ giữ cho lòng trí anh em được kết hợp với
Đức Kitô Giêsu.” (Pl 4:6-7)
Tác giả Thánh
Vịnh cũng chân thành bày tỏ: “Tôi sẽ
không ngừng chúc tụng Chúa, câu hát mừng Người chẳng ngớt trên môi. Linh hồn
tôi hãnh diện vì Chúa xin các bạn nghèo nghe tôi nói mà vui lên.” (Tv
34:2-3) Dù sướng hay khổ, dù buồn hay vui, cứ trò chuyện với Chúa thì chẳng có
gì phải lo, phó thác hết cho Ngài, cứ để Ngài hành động.
Là những con
người đầy tội lỗi và nhiều sai lầm, thế mà không cha mẹ nào nỡ lòng muốn điều
xấu cho con cái, những đôi lứa yêu nhau cũng luôn muốn điều tốt cho nhau, thậm
chí cọp dữ còn chưa nỡ ăn thịt con kia mà. Chắc chắn Thiên Chúa còn hơn như vậy:
“Chúa để mắt nhìn người chính trực và
lắng tai nghe tiếng họ kêu. Họ kêu xin, và Chúa đã nhận lời, giải thoát khỏi mọi
cơn nguy khốn.” (Tv 34:17-18)
Và còn hơn thế
nữa, tác giả Thánh Vịnh dẫn chứng cụ thể: “Chúa
gần gũi những tấm lòng tan vỡ, cứu những tâm thần thất vọng ê chề.” (Tv
34:19) Đúng vậy, ngôn sứ Isaia còn nói rõ ràng và chi tiết hơn: “Cây lau bị giập, Ngài không đành bẻ gẫy;
tim đèn leo lét, Ngài chẳng nỡ tắt đi.” (Is 42:3) Văn hào Victor Hugo (1802-11885,
Pháp) đã nói: “Ai khổ vì yêu, hãy yêu hơn
nữa; ai chết vì yêu là sống trong tình yêu.” Thật là chí lý! Nhưng có lẽ
chúng ta không thể hiểu nổi lòng thương xót của Thiên Chúa. Tình yêu tuyệt đối
của Ngài viên mãn tới mức đôi khi chúng ta nghi ngờ, không dám tin. Và cũng đã
có những người coi tình yêu ấy là tình yêu điên rồ. Vâng, điên thật!
Cũng nhờ “khối
tình điên” ấy mà chúng ta mới hiện hữu và sống tới hôm nay. Nhận thức như vậy
để có thể hoàn toàn tín thác vào Ngài: “Chúa
cứu mạng các người tôi tớ, ai ẩn thân bên Chúa không bị phạt bao giờ.” (Tv
34:23)
Cuối đời, Thánh
Phaolô nhắn nhủ Timôthê: “Còn tôi, tôi
sắp phải đổ máu ra làm lễ tế, đã đến giờ tôi phải ra đi. Tôi đã đấu trong cuộc
thi đấu cao đẹp, đã chạy hết chặng đường, đã giữ vững niềm tin. Giờ đây tôi chỉ
còn đợi vòng hoa dành cho người công chính; Chúa là vị Thẩm Phán chí công sẽ
trao phần thưởng đó cho tôi trong Ngày ấy, và không phải chỉ cho tôi, nhưng còn
cho tất cả những ai hết tình mong đợi Người xuất hiện.” (2 Tm 4:6-8) Dù là
một “tân tòng,” nhưng ông Phaolô đã nhận thức sâu sắc về ơn gọi của mình, đồng
thời biết mình sống thế nào nên ông tin tưởng mình sẽ được cứu độ. Thật hạnh
phúc! Ước gì mỗi chúng ta cũng biết Chúa và biết mình như vậy!
Thánh Phaolô dẫn
chứng cụ thể và rạch ròi: “Khi tôi đứng
ra tự biện hộ lần thứ nhất, chẳng có ai bênh vực tôi. Mọi người đã bỏ mặc tôi.
Xin Chúa đừng chấp họ. Nhưng có Chúa đứng bên cạnh, Người đã ban sức mạnh cho
tôi, để nhờ tôi mà việc rao giảng được hoàn thành, và tất cả các dân ngoại được
nghe biết Tin Mừng. Và tôi đã thoát khỏi nanh vuốt sư tử. Chúa sẽ còn cho tôi
thoát khỏi mọi hành vi hiểm độc, sẽ cứu và đưa tôi vào vương quốc của Người ở
trên trời. Chúc tụng Người vinh hiển đến muôn thuở muôn đời. Amen.” (2 Tm
4:16-18)
Ông được đặc ân
nhưng không tự mãn, ông chấp nhận sự vô cảm của người khác và còn xin Thiên
Chúa tha thứ cho những người đã đối xử tệ với mình. Thật cao thượng!
Ai cũng biết đức
khiêm nhường là nhân đức cần thiết, nhưng lại khó thể hiện, vì “cái tôi” luôn
to lớn (nhưng không hề vĩ đại). Trình thuật Lc 18:9-14 nói về dụ ngôn “Người
Pharisêu và Người Thu Thuế” – một người khiêm nhường, một người kiêu ngạo. Hai
thái cực đối lập, hai động thái trái ngược. Người Việt có câu: “Thùng rỗng kêu to.” Thùng càng rỗng
càng kêu to. Người ta cũng thế, càng dốt càng chảnh, càng “nổ.” Khoe khoang vì
muốn chứng tỏ “bản lĩnh” của mình, không muốn người khác biết “thùng mình rỗng.”
Nhưng càng “nổ” mạnh thì càng văng miểng nhiều, khiến người ta “sợ” dính miểng nên
phải xa lánh.
Người Pharisêu
mệnh danh là nhóm Biệt Phái, tức là những người được tách khỏi dân thường và có
nhiệm vụ riêng biệt. Vì được coi trọng nên họ kiêu hãnh, luôn ra vẻ ta đây.
Nhưng đó chỉ là động thái giả hình, coi trọng bề ngoài, coi trọng hình thức,
coi trọng nghi thức, nhưng bên trong rỗng tuếch. Chúa Giêsu đã từng gọi họ là
“mồ mả tô vôi,” (x. Mt 23:27) bên ngoài sơn son thếp vàng nhưng bên trong đầy
giòi bọ hôi thối.
Để đánh động
những người tự nhận mình công chính mà khinh chê người khác, Chúa Giêsu kể dụ
ngôn thế này…
Có hai người lên
đền thờ cầu nguyện. Một người thuộc nhóm Pharisêu, còn người kia làm nghề thu
thuế. Người Pharisêu đứng thẳng và nguyện thầm: “Lạy Thiên Chúa, xin tạ ơn
Chúa, vì con không như bao kẻ khác: tham lam, bất chính, ngoại tình, hoặc như
tên thu thuế kia. Con ăn chay mỗi tuần hai lần, con dâng cho Chúa một phần mười
thu nhập của con.” Còn người thu thuế đứng đằng xa, thậm chí chẳng dám ngước
mắt lên trời, nhưng vừa đấm ngực vừa thưa: “Lạy Thiên Chúa, xin thương xót con
là kẻ tội lỗi.”
Theo mặc định của
xã hội Do Thái, người biệt phái là công chính, người thu thuế là tội lỗi (vì
làm việc cho ngoại bang mà đàn áp dân lành, và có thể lóm lém tiền bạc). Chúng
ta thấy có những động thái đối nghịch: ngẩng đầu – cúi đầu, dang tay – khép
tay, chê người – thú nhận, tự mãn – khiêm nhường. Chúa Giêsu xác định: người thu
thuế khi trở xuống mà về nhà thì đã được nên công chính, còn người biệt phái
thì không. Xã hội luôn có những kẻ có “máu” Pharisêu, ngay trong các dòng tu,
các giáo xứ và các hội đoàn cũng không thiếu. Thật đấy!
Kể xong dụ ngôn,
Chúa Giêsu kết luận: “Ai tôn mình lên sẽ
bị hạ xuống, còn ai hạ mình xuống sẽ được tôn lên.”
Liên quan vấn đề nhận thức, đại nhân Khổng Tử xác định: “Đừng lo mình không có chức vị, chỉ lo không đủ tài mà nhận lãnh chức vị mà thôi.” Đó là cách nhận thức giản dị mà thâm thúy, khả dĩ giúp người ta sống thanh thản, không ảo tưởng, dù là ai và ở cương vị nào. Ca dao Việt Nam cũng nói:
Hãy cứ bình
thường khi gặp người khác, dù người đó là ai. Người có như vậy có thể sẽ bị coi
là lạnh lùng, dửng dưng, khinh người,… nhưng không phải vậy. Bắt chước là hèn
nhát, nịnh bợ là nhục nhã. Hãy cứ là chính mình. Không sợ hãi trước kẻ quyền
thế, không hống hách với người yếu thế, không luồn cúi hoặc nịnh bợ người khác
để có lợi cho mình, đó chính là phong cách của quân tử. Thật là đê tiện với
những ai có cái kiểu “cáo mượn oai hổ.”
Biết mình và biết
người là điều cần thiết trong cuộc sống, cao cấp nhất là nhận biết Thiên Chúa –
dạng nhận thức tâm linh. Thánh Augustinô phân tích: “Nhận biết Thiên Chúa là làm cho con người nhận biết mình; cũng vậy,
nhận biết mình cũng là khiến cho người ta nhận biết Thiên Chúa.” Rất hay,
rất lô-gích!
George Washington
(1732-1799, tổng thống tiên khởi của Hoa Kỳ) có nhận thức thật tuyệt vời: “Một khi bị cướp đi quyền tự do ngôn luận,
chúng ta trở nên câm lặng và ngu xuẩn như những con cừu bị dẫn đến lò sát sinh.
Sự thật sẽ luôn chiến thắng ở bất kỳ nơi đâu có nỗ lực để đưa nó ra ánh sáng.”
Nhận thức và ý thức về chân lý như vậy thật hợp với Chúa Giêsu, vì Ngài đã xác
định: “Sự thật sẽ giải thoát quý vị.” (Ga
8:32)
Lạy Thiên Chúa, xin giúp con nhận thức đúng đắn,
khả dĩ biết Chúa, biết người, và biết chính con, để con không ảo tưởng mà kiêu
ngạo, và để con biết sống khiêm nhường theo đúng Tôn ý Ngài. Con cầu xin nhân
danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.
TRẦM THIÊN THU
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Comment