Bướng bỉnh và ngoan ngoãn [*] là hai động thái trái ngược nhau, nhưng lại có thể “liên quan” lẫn nhau – từ bướng bỉnh trở thành ngoan ngoãn hoặc ngược lại. Từ “ngưỡng” này qua “ngưỡng” khác phải có sự dứt khoát, phải mạnh mẽ để khả dĩ vượt qua chính mình. Cả người bướng và người ngoan đều cần động thái dứt khoát.
Dứt
khoát là không còn đắn đo, cân nhắc hoặc lưỡng lự. Động thái này không dễ thể
hiện, vì phải mau chóng phân biệt phải trái và quyết định ngay. Rất khó! Người
làm được như vậy là người có tâm lý mạnh và thể hiện tính cương trực. Nói một
là một, nói hai là hai: “Điều gì đã quyết
là đã quyết.” – nói theo kiểu Philatô.
Trong
sự dứt khoát có thể có chút gì đó bị người ta cho là tính bướng bỉnh, ngang
tàng hoặc “gàn bát sách,” nhưng đó là sự bướng bỉnh cần thiết. Con ngựa chứng
là con ngựa giỏi, vì không điều khiển được nó nên người ta cho nó là “chứng” và
ghét nó. Với con người cũng vậy!
Thời
Cựu Ước, Thiên Chúa đã đích thân sai ông Giôna đi lần thứ nhất: “Hãy đứng dậy, đi đến Ninivê, thành phố lớn,
và hô cho dân thành biết rằng sự gian ác
của chúng đã lên thấu tới Ta.” (Gn 1:1) Ông vội đứng dậy nhưng không đi
theo lệnh mà lại trốn đi Tácsít, tránh mặt Chúa. Ngang bướng thật đấy! Nhưng kể
ra cũng “can đảm” vì dám cãi Thiên Lệnh. Khi đó, ông đã thể hiện tính dứt
khoát. Tàu chạy, bỗng dưng sóng gió ầm ầm, người ta gieo quẻ xem rơi trúng ai
thì đó là kẻ gây tai họa. Quẻ rơi trúng ông Giôna. Ông tá hỏa tam tinh, cảm
thấy mình sai nên hối hận và bảo người ta ném ông xuống biển. Con cá lớn nuốt
ông trong bụng ba ngày rồi nhả ông lên bờ.
Sau
đó, Chúa lại sai ông Giôna đi lần thứ hai: “Hãy
đứng dậy, đi đến Ninivê, thành phố lớn, và hô cho dân thành biết lời tuyên cáo
Ta sẽ truyền cho ngươi.” (Gn 3:2) Lần này ông không dám bất tuân nên đứng
dậy và đi Ninivê theo lệnh Đức Chúa. Kinh Thánh cho biết rằng Ninivê là một
thành phố cực kỳ rộng lớn, đi ngang qua phải mất ba ngày đường. Ông Giôna bắt
đầu vào thành, đi một ngày đường và công bố: “Còn bốn mươi ngày nữa, Ninivê sẽ bị phá đổ.” (Gn 3:4) Dân Ninivê
tin vào Thiên Chúa, họ công bố lệnh ăn chay và mặc áo vải thô, từ người lớn đến
trẻ nhỏ. Dân Ninivê thật là ngoan ngoãn, vừa biết bảo nhau vừa biết phục thiện,
vậy là diễm phúc lắm!
Thật
vậy, Thiên Chúa luôn giàu lòng thương xót, không muốn ai phải hư mất, luôn kiên
nhẫn chờ đợi các tội nhân hoán cải, nên khi Ngài “thấy việc họ làm, thấy họ bỏ
đường gian ác mà trở lại, Ngài hối tiếc về tai họa Ngài đã tuyên bố sẽ giáng
trên họ, Ngài đã không giáng xuống nữa.” (Gn 3:10) Đây là niềm hy vọng cho mỗi
chúng ta, dẫu có tội lỗi tới mức nào thì cũng hãy cứ tin tưởng, đừng tuyệt
vọng! Thiên Chúa chỉ cần chúng ta chân thành sám hối, rồi mọi thứ cũng chỉ là
“chuyện nhỏ,” Ngài sẽ thứ tha hết. Thật vậy ư? Thật vậy, chắc chắn như thế, vì chính
Chúa Giêsu đã mặc khải cho Thánh nữ Faustina: “Lòng Thương Xót của Ta lớn hơn cả tội lỗi của con và cả nhân loại.” (Nhật
Ký, số 1485) Biết như vậy không phải để ỷ lại, mà để cố gắng củng cố đức tin
yếu mềm của chúng ta.
Nói
tin thì dễ, nhưng rất khó để thể hiện và sống đức tin. Là phàm nhân thì ai cũng
thế thôi, chẳng nói hay được. Tác giả Thánh Vịnh đã luôn phải cầu xin: “Lạy Chúa, đường nẻo Ngài, xin dạy cho con biết,
lối đi của Ngài, xin chỉ bảo con. Xin dẫn con đi theo đường chân lý của Ngài và
bảo ban dạy dỗ, vì chính Ngài là Thiên Chúa cứu độ con. Sớm hôm con những cậy
trông Ngài, bởi vì Ngài nhân ái.” (Tv 25:4-5)
Thật
vậy, khi còn trẻ, mấy ai không đã từng sa ngã, mấy ai không phải khốn đốn đôi
lần, chính nhờ kinh nghiệm “xương máu” đó mà người ta mới nên khôn: “Lạy Chúa, xin nhớ lại nghĩa nặng với ân sâu
Ngài đã từng biểu lộ từ muôn thuở muôn đời. Tuổi xuân trót dại bao lầm lỗi, xin
Ngài đừng nhớ đến, nhưng xin lấy tình thương mà nhớ đến con cùng.” (Tv
25:6-7) Ngựa non háu đá, người trẻ háo thắng, đó là chuyện thường tình. Thiên
Chúa không chấp chúng ta, nếu Ngài chấp tội thì chẳng ai được cứu rỗi, (Tv
130:3) nhưng Ngài muốn chúng ta ăn năn thật lòng, vì Ngài là Thiên Chúa của tình
yêu, Thiên Chúa của lòng thương xót: “Chúa
là Đấng nhân từ chính trực, chỉ lối cho tội nhân, dẫn kẻ nghèo hèn đi theo
đường công chính, dạy cho biết đường lối của Người.” (Tv 25:8-9)
Ăn
năn sám hối luôn là việc cấp bách, hành động cần thiết hằng ngày, không chỉ cần
thiết trong Mùa Vọng, Mùa Chay, dịp tĩnh tâm,... Thánh Phaolô nói: “Thưa anh em, tôi xin nói với anh em điều
này: thời gian chẳng còn bao lâu.
Vậy từ nay những người có vợ hãy sống như không có; ai khóc lóc, hãy làm như
không khóc; ai vui mừng, như chẳng mừng vui; ai mua sắm, hãy làm như không có
gì cả; kẻ hưởng dùng của cải đời này, hãy làm như chẳng hưởng. Vì bộ mặt thế
gian này đang biến đi.” (1 Cr 7:29-31) Thời gian là của Chúa, dù trẻ hay
già thì cũng chẳng ai biết cuộc đời mình còn bao lâu. Có người còn trẻ và đang
khỏe mạnh bình thường, thế mà bất ngờ nghe tin người đó từ trần. Vui mà buồn,
buồn mà vui. Lằn ranh rất mong manh, khó phân định rạch ròi.
Thánh
Phaolô khuyên chúng ta sống mà đừng “chia trí” hoặc “nặng lòng” với những gì ở
thế gian này. Sống như vậy không có nghĩa là hờ hững, vô tâm, vô cảm, bất cần
đời hoặc “dở hơi,” mà là ngoan ngoãn vâng phục Thánh Ý Chúa. Đó là cách sống
của người khôn ngoan: Khôn ngoan để không còn bướng bỉnh, khôn ngoan để tỉnh
thức, tỉnh thức mà chờ đợi Chúa đến – chính xác nhất là lúc Ngài đến với cuộc
đời riêng mình, lúc “tận thế” của cuộc đời mình, tức là lúc mình chết.
Trình
thuật Mc 1:14-20 đề cập “ngày tận thế,” điều đó nhắc nhở mỗi chúng ta ĐỪNG
BƯỚNG BỈNH, mà HÃY NGOAN NGOÃN. Trình thuật này cũng cho thấy sự ngoan ngoãn
của hai cặp môn đệ đầu tiên được Chúa Giêsu mời gọi đi theo Ngài.
Sau
khi ông Gioan bị nộp, Đức Giêsu đến miền Galilê rao giảng Tin Mừng của Thiên Chúa,
Ngài đã xác định: “Thời kỳ đã mãn, và Triều Đại Thiên Chúa đã đến gần. Anh em hãy sám hối và tin vào Tin Mừng.” (Mc 1:15) Chắc chắn thời đại chúng ta đang
sống là “thời kỳ cuối cùng,” chẳng bao giờ có chuyện “đầu thai” kiếp khác. Chỉ
có hai kiếp: Kiếp này và kiếp sau. Kiếp sau là vĩnh hằng, nhưng có hai dạng:
Hạnh phúc đời đời hoặc khốn nạn đời đời. Tuyệt đối không có dạng “lửng lơ con
cá vàng” đâu!
Khi
Chúa Giêsu đang đi dọc theo biển hồ Galilê, Ngài thấy ông Simôn với người anh là
ông Anrê đang quăng lưới xuống biển, vì họ làm nghề đánh cá. Ngài bảo họ: “Các anh hãy theo tôi, tôi sẽ làm cho các
anh thành những kẻ lưới người như lưới cá.” Thánh sử Mátthêu nói rõ: “Lập tức hai ông bỏ chài lưới mà đi theo
Người.” Hai anh em ngư dân này không hề lưỡng lự, không tính toán chi. Đi
là đi ngay, dù đang phải lo kế sinh nhai. Động thái đó chứng tỏ họ ngoan ngoãn
chứ không bướng bỉnh như ông Giôna xưa.
Một
lúc sau, khi đi xa hơn một chút, Ngài thấy hai anh em khác: Giacôbê và Gioan, cả
hai là con ông Dêbêđê. Hai anh em này cũng là dân chài lưới, lúc đó Chúa Giêsu
thấy họ đang vá lưới ở trong thuyền. Ngài liền gọi họ. Và dù đang bận việc, họ
bỏ cha mình ở lại trên thuyền với những người làm công, rồi đi theo Ngài. Hai
anh em này cũng rất dứt khoát, sẵn sàng đi ngay.
Lạy Thiên
Chúa, xin giúp chúng con biết dứt khoát với mọi thứ, nhất là đối với tội lỗi,
không nặng lòng với bất cứ thứ gì, nhờ đó mà chúng con mới khả dĩ ngoan ngoãn
sống đúng theo Thánh Ý Ngài mọi nơi, mọi lúc. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh
Tử Giêsu, Đấng cứu độ chúng con. Amen.
TRẦM
THIÊN THU
[*]
Theo Đại Nam Quốc Âm Tự Vị của Huỳnh Tịnh Paulus Của (xuất bản tại Saigon,
1895-1896) chữ “ngoan” được sắp vào loại chữ Nho (để phân biệt với những từ
thuộc loại chữ Nôm) và giải nghĩa là “cứng cỏi, ngu si, khôn khéo.” Chữ “ngoan”
có nhiều nghĩa: Ngoan ma là chai sần
(nói về da thịt); ngoan ngạnh là
cứng cỏi, chống báng; ngoan dân là
dân khó trị; ngoan nhiên là tự nhiên
như một cái cây, một cục đá, không trau giồi; ngoan ngùy là khôn ngoan, nhơn lành; ngoan đạo là giữ đạo tốt, đạo đức.
Trong
sách Giúp Đọc Nôm và Hán-Việt (NXB Đà Nẵng và Hội Bảo tồn Di sản chữ Nôm,
2004), Lm Antôn Trần Văn Kiệm phân biệt hai hình thức và ý nghĩa của chữ “ngoan,”
ghép thành bởi chữ “nguyên” (đầu tiên, ban đầu, nguồn gốc) và bộ “kiến” (thấy,
cái nhìn, quan điểm, bản sắc). Trong chữ Nho, ngoan là ngu: Ngoan độn là không biết gì; ngoan thạnh là vô tri, vô giác; ngoan cố là khó bảo, cố giữ lập trường
của mình dù biết là sai; ngoan địch
là kẻ địch khó trị; ngoan bì hoặc ngoan đồng là hay phá nghịch. Trong chữ
Nôm, ngoan chỉ có nghĩa là dễ bảo (ngoan đạo, ngoan ngoãn).
Trường
hợp chữ ngoan trong hai nghĩa mâu thuẫn nhau: [1] Ngoan trong chữ Nho là bướng
bỉnh, khó bảo, cứng đầu, ngu ngốc, tinh quái; [2] Ngoan trong chữ Nôm là thông
minh, khôn ngoan, dễ dạy. Những từ ngữ kiêm dụng được cả hai nghĩa này là ngoan cố (khó bảo, cố chấp) và ngoan cường (mạnh mẽ tự vệ, đề kháng
mọi sự chi phối, đàn áp). Trong cách nhìn của kẻ chinh phục, kẻ ngoan cố giữ
bản tính, bản chất, bản sắc của mình là ngu ngốc, khó bảo, không vâng lời.
Trong cái nhìn của kẻ tự vệ, không muốn bị đồng hóa, ngoan cường mới là khôn ngoan,
có giá trị, phải phát huy để sống còn mà không bị tha hóa, biến chất.
✽ Bài Học Giôna – https://tramthienthu.blogspot.com/2023/02/bai-hoc-tu-cuoc-oi-giona.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Comment