Thánh Maria Mađalêna (hoặc Maria Mácđala, Mai Đệ Liên) được cả Công giáo, Chính Thống giáo, Anh giáo, và Tin Lành Luther tôn kính là một vị thánh, lễ kính ngày 22-7 hằng năm. Các Giáo hội Tin Lành khác tôn kính bà là nữ anh hùng đức tin. Chính Thống giáo Đông phương cũng kính nhớ bà vào Chúa Nhật Myrrh-bearers (người mang dầu thơm).
Tên “cúng cơm”
của Thánh Maria Mađalêna là Μαρία (Maria),
và người ta thường chấp nhận ở dạng Latin được viết là Μαριὰμ (Mariam). Tên Maria rất phổ biến trong thời Chúa Giêsu vì
liên quan việc cai trị thời Hasmonea và các triều đại Hêrôđê.
Tuy nhiên, bà bị
tai tiếng vì bà bị hiểu lầm là “người phụ nữ tội lỗi” đã khóc và xức dầu thơm
chân Chúa Giêsu.
Thực ra Maria Mađalêna
(Hy ngữ: Μαρία ἡ Μαγδαληνή) là một phụ nữ đạo đức và can đảm. Trong Tân ước,
Thánh Maria Mađalêna được coi là người phụ nữ quan trọng thứ nhì sau Đức Maria,
Mẹ Thiên Chúa. Bà đồng hành với Chúa Giêsu cùng với các Tông đồ. Bà hiện diện trong
hai thời điểm quan trọng nhất của Chúa Giêsu: Chịu đóng đinh và phục sinh. Trong
4 Phúc Âm, tài liệu lịch sử cổ xưa nhất nhắc đến tên bà, ít nhất 12 lần, hơn cả
các Tông đồ khác. Phúc Âm diễn tả bà là người đủ can đảm nên mới có thể đứng
bên Chúa Giêsu trong thời gian Ngài chịu khổ nạn, chịu chết và sau đó.
Trong Tân ước,
Chúa Giêsu đã trừ bảy quỷ và chữa bệnh cho bà, (x. Lc 8:2; Mc 16:9) đôi khi
được hiểu là các chứng bệnh phức tạp. Bà nổi bật nhất trong những ngày cuối đời
của Chúa Giêsu trên thế gian. Khi Chúa Giêsu chịu đóng đinh, bà có mặt ở đó với
Ngài, trong giây phút khủng khiếp nhất, và bà đã than khóc Ngài. Sau khi các
Tông đồ “bỏ của chạy lấy người,” trừ Thánh Gioan Tông đồ, bà vẫn ở bên Chúa
Giêsu. Khi an táng Chúa Giêsu, bà là người duy nhất được kể tên trong cả 4 Phúc
Âm khi biết Chúa Giêsu phục sinh và chính bà là nhân chứng đức tin. Ga 20:11-18
và Mc 16:9 xác nhận bà là người đầu tiên gặp Chúa Giêsu phục sinh. Bà có mặt
vào ngay giây phút đầu tiên mà sau đó biến đổi Tây phương. Bà là “Tông đồ đối với
các Tông đồ,” một cách nói kính cẩn mà thần học gia Augustine (Chính thống
giáo, thế kỷ IV) đã dành cho bà, và những người thời Giáo hội sơ khai cũng nói
về bà như vậy.
Mặc dù ngày xưa
bà bị mang tai tiếng khi người ta mô tả trong tôn giáo, nghệ thuật, văn chương,
và cả những cuốn sách và các bộ phim mới đây, như The Da Vinci Code (Mật mã Da
Vinci), ngày nay người ta cũng đồng ý điều này: “Không có chứng cớ Kinh Thánh nào
chứng tỏ bà là gái điếm, người vợ, người mẹ, hoặc người yêu bí mật.”
Trong cả 4 Phúc Âm, Thánh Maria Mađalêna hầu như luôn được phân biệt với các phụ nữ khác tên là Maria bằng cách thêm chữ Mađalêna vào tên bà. Theo truyền thống, điều này có nghĩa bà là người vùng Mađalêna, một thành phố thuộc Tây duyên hải Galilê. Lc 8:2 nói rằng bà thực sự được gọi là Mađalêna. Theo tiếng Do thái, Mađalêna (Migdal, מגדל) nghĩa là “tháp,” “thành lũy;” theo tiếng Aram, Mađalêna nghĩa là “tháp” hoặc “được nâng lên, cao cả, nguy nga.” Các bản văn truyền thống Do Thái nói: “Miriam, hamegadela se’ar nasha” – Maria, người bện tóc phụ nữ, (Hagigah 4b; x. Shabbat 104b) có thể nói Maria Mađalêna phục vụ như một người thợ làm tóc (kiểu làm đầu, uốn tóc ngày nay.)
Trong Phúc Âm
theo Thánh Gioan, Thánh Maria Mađalêna cũng được nhắc tới bằng tên Maria ít
nhất là 2 lần. Các văn bản không chính thức khác thì dùng tên Maria, Maria
Mađalêna, hoặc Mađalêna.
Ngày nay, hầu như
người ta đồng ý điểm quan trọng: Người ta cho rằng Thánh Maria Mađalêna là “gái
điếm sám hối,” đó là vô căn cứ. Tuy nhiên, Thánh Maria Mađalêna vẫn bị lầm lẫn
với các phụ nữ khác cũng tên Maria và vài phụ nữ nặc danh vẫn bị coi là phụ nữ
phạm tội ngoại tình. Người ta đồng hóa Maria Mađalêna với nữ tội nhân vô danh
nào đó (thường biết đến là phụ nữ ngoại tình) trong trình thuật Lc 7:36-50. Mặc
dù Thánh Maria Mađalêna được nhắc tên trong cả 4 Phúc Âm, nhưng không lần nào
nói bà là gái điếm hoặc tội nhân. Tân Ước không hề có “gợi ý” nào nói bà là một
cô gái làng chơi hoặc một phụ nữ trắc nết. Các học giả đương đại đã phục hồi “danh
tiếng” cho Thánh Maria Mađalêna là người dẫn dắt quan trọng của Kitô giáo thời
sơ khai.
Nhiều thế kỷ qua,
Công giáo Tây phương dạy rằng Thánh Maria Mađalêna là người được nói tới trong
các Phúc Âm vừa là Maria ở Bêthania vừa là “người đàn bà tội lỗi” xức dầu thơm
chân Chúa Giêsu. (Lc 7:36-50) Khái niệm về Thánh Maria Mađalêna là gái điếm sám
hối đã phổ biến qua nhiều thế kỷ, ít là từ Ephraim người Syria (thế kỷ IV),
Thánh GH Grêgôriô Cả (thế kỷ VI), nhiều họa sĩ, văn sĩ và các nhà chú giải Kinh
Thánh cũng theo xu hướng đó. Từ thế kỷ XII, Abbot Hugh ở Semur (qua đời năm
1109), Peter Abelard (qua đời năm 1142), và Geoffrey ở Vendome (qua đời năm 1132)
đều nhắc tới Thánh Maria Mađalêna là người tội lỗi và được tặng danh hiệu “apostolarum
apostola” (Tông đồ đối với các Tông đồ), danh hiệu này trở thành phổ biến trong
các thế kỷ XII và XIII.
Do đó, hình ảnh cô-gái-điếm-sám-hối
trở thành “đặc điểm” bị gán cho Thánh Maria Mađalêna trong nghệ thuật và văn
chương tôn giáo ở Tây phương. Vì HIỂU SAI VỀ BÀ nên trong nghệ thuật, người ta
thường vẽ bà mặc áo hở cổ, lả lơi, thậm chí có họa sĩ còn vẽ bà khỏa thân bên
chiếc sọ đầu lâu với bình dầu thơm, và một tay cầm Thánh Giá, hoặc là một phụ
nữ xa lánh mọi người để sám hối nơi hoang địa.
Sự đồng hóa đó là
do Công giáo Tây phương, có trong bài giảng của Thánh GH Grêgôriô Cả vào khoảng
năm 591. Thánh GH Grêgôriô Cả được coi là một trong những người ảnh hưởng nhất và
trở thành giáo hoàng. Trong các bài giảng nổi tiếng của ngài về Thánh Maria
Mađalêna, giảng tại Rôma, ngài đã xác định Mađalêna không chỉ là phụ nữ tội lỗi
trong Phúc Âm theo Thánh Luca, mà còn là Maria ở Bêthania, chị của Mácta và Ladarô;
chính bảy quỷ được Chúa Giêsu trục xuất “đã tạo thành 7 tội trọng, và Maria Mađalêna
bắt đầu bị kết án không chỉ vì tội dâm dục mà còn vì tội kiêu ngạo và tham lam.”
Bài giảng của Thánh GH Grêgôriô Cả về Phúc Âm theo Thánh Luca đã tạo thành cách
hiểu chính thức của Giáo hội về Thánh Maria Mađalêna, cho rằng bà là phụ nữ “alabaster
jar” (gái điếm).
Trong bài giảng
XXXIII, Thánh GH Grêgôriô Cả nói: “Bà
[Maria Mađalêna] là người mà Thánh Luca gọi là phụ nữ tội lỗi, Thánh Gioan gọi
là Maria, chúng ta tin là Maria được trừ bảy quỷ trong Phúc Âm theo Thánh Máccô.
Bảy quỷ này biểu hiện điều gì, nếu không phải là các thói hư? Anh chị em thân
mến, rõ ràng là phụ nữ này trước đó đã xức thơm thân xác cô bằng những hành
động bị cấm. Do đó điều cô biểu hiện càng khiếm nhã hơn, nhưng nay cô dâng cho
Chúa bằng động thái đáng khen. Cô đã ham muốn bằng con mắt trần tục, nhưng nay cô
ăn năn bằng nước mắt. Cô đã xõa tóc che mặt, nhưng nay cô dùng tóc lau khô nước
mắt. Miệng cô đã nói những điều kiêu ngạo, nhưng nay cô dùng miệng hôn chân
Chúa, cô đặt miệng mình lên chân Đấng Cứu Thế. Do đó, đối với mỗi niềm vui, cô
đã có trong lòng, nay cô hy sinh chính mình. Cô biến tội lỗi thành nhân đức để
phục vụ Thiên Chúa hoàn toàn trong sự ăn năn.”
Với điều này, tác
giả Susan Haskins viết trong cuốn “Mary Magdalene: Myth and Metaphor”
(Maria Mađalêna: Huyền thoại và Ẩn dụ): “Cuối cùng, hình ảnh xung đột của Thánh
Maria Mađalêna cũng được sáng tỏ... sau gần 140 năm.”
Năm 1969, trong
triều đại giáo hoàng của Thánh Phaolô VI, Tòa Thánh không phê bình về nhận xét
của Thánh GH Grêgôriô Cả, mà chỉ bỏ điều đó bằng cách tách biệt người phụ nữ
tội lỗi trong Phúc Âm theo Thánh Luca với bà Maria ở Bêthania và Maria Mađalêna
qua Sách lễ Rôma.
Do đó, tai tiếng
vẫn cứ “lờn vờn” bị gán cho Thánh Maria Mađalêna. Sau thời gian quá lâu, cách
tin này trở thành “thâm căn cố đế” không chỉ trong Giáo hội Tây phương mà còn
trong một số Giáo hội Tin lành đã từng theo truyền thống Công giáo Rôma. Cách
hiểu sai về Thánh Maria Mađalêna là cô-gái-điếm-sám-hối vẫn được nhiều văn sĩ
và họa sĩ hồi thập niên 1990. Thậm chí ngay cả ngày nay, cách hiểu sai đó vẫn được
truyền bá. Điều đó được phản ánh trong bộ phim của Martin Scorsese – phỏng theo
tiểu thuyết “Cơn Cám Dỗ Cuối Cùng của Đức Kitô” (The Last Temptation of Christ)
của Nikos Kazantzakis, trong phim “Phúc Âm theo Chúa Giêsu Kitô” (The Gospel According
to Jesus Christ) của José Saramago, trong “Siêu Sao Giêsu Kitô” của Andrew
Lloyd Webber, trong “Cuộc Khổ Nạn của Đức Kitô” của Mel Gibson, trong “Màu Thập
Giá” (Color of the Cross) của Jean-Claude La Marre và trong “Sách Sự Sống” (The
Book of Life) của Hal Hartley.
Vì hiểu sai về Thánh Maria Mađalêna là gái
điếm nên người ta mới chọn bà làm bổn mạng của “các phụ nữ hư hỏng,” vì có một
truyền thuyết lâu đời trong Giáo hội nói rằng bà là người phụ nữ tội lỗi vô
danh đã xức dầu chân Chúa Giêsu được thuật lại trong Lc 7:36-50, và Viện tế bần
Mađalêna đã được thành lập để “cứu vớt” các chị em từ nhà thổ. Bà còn được coi
là bổn mạng của những người bị vu khống.
Thánh sử Luca cho
biết: “Đức Giêsu rảo qua các thành phố,
làng mạc, rao giảng và loan báo Tin Mừng Nước Thiên Chúa. Cùng đi với Người, có
Nhóm Mười Hai và mấy người phụ nữ đã được Người trừ quỷ và chữa bệnh. Đó là bà
Maria gọi là Maria Mađalêna, người đã được giải thoát khỏi bảy quỷ, bà Gioanna,
vợ ông Khuda quản lý của vua Hêrôđê, bà Susanna và nhiều bà khác nữa. Các bà
này đã lấy của cải mình mà giúp đỡ Đức Giêsu và các môn đệ.” (Lc 8:1-3)
Lúc Chúa Giêsu
chịu khổ hình và phục sinh, Thánh Maria Mađalêna đã có mặt bên Chúa Giêsu. Trong
số những người theo Chúa Giêsu chỉ có bà được nói rõ tên là nhân chứng 3 sự
kiện quan trọng: Chúa Giêsu chịu khổ nạn, Chúa Giêsu chịu mai táng, và ngôi mộ
trống. Mc 15:40, Mt 27:56 và Ga 19:25 nói đến Thánh Maria Mađalêna là nhân
chứng khi Chúa Giêsu chịu khổ nạn, cùng với các phụ nữ khác. Thánh Luca không nêu
tên nhân chứng, nhưng nói: “Đứng đàng xa,
có tất cả những người quen biết Đức Giêsu cũng như những phụ nữ đã theo Người
từ Galilê; các bà đã chứng kiến những việc ấy.” (Lc 23:49) Thánh Máccô nói:
“Còn bà Maria Mađalêna và bà Maria mẹ ông
Giôxết, thì để ý nhìn xem chỗ họ mai táng Người.” (Mc 15:47) Thánh Matthêu
nói: “Còn bà Maria Mađalêna và một bà
khác cũng tên là Maria ở lại đó, quay mặt vào mồ.” (Mt 27:61) Còn Lc 23:55
cho biết: “Cùng đi với ông Giôxếp, có
những người phụ nữ đã theo Đức Giêsu từ Galilê. Các bà để ý nhìn ngôi mộ và
xem xác Người được đặt như thế nào.”
Ga 19:39-42 mô
tả: “Ông Nicôđêmô cũng đến. Ông này trước
kia đã tới gặp Đức Giêsu ban đêm. Ông mang theo chừng một trăm cân mộc dược
trộn với trầm hương. Các ông lãnh thi hài Đức Giêsu, lấy băng vải tẩm thuốc
thơm mà quấn, theo tục lệ chôn cất của người Do Thái. Nơi Đức Giêsu bị đóng
đinh có một thửa vườn, và trong vườn, có một ngôi mộ còn mới, chưa chôn cất ai.
Vì hôm ấy là ngày áp lễ của người Do Thái, mà ngôi mộ lại gần bên, nên các ông
mai táng Đức Giêsu ở đó.”
Thánh Máccô,
Matthêu và Gioan đều nói Thánh Maria Mađalêna là nhân chứng đầu tiên đối với
việc Chúa phục sinh. Ga 20:1 cho biết Thánh Maria Mađalêna mô tả việc thấy ngôi
một trống. Mc 16:9 nói: “Sau khi sống lại
vào lúc tảng sáng ngày thứ nhất trong tuần, Đức Giêsu hiện ra trước tiên với bà
Maria Mađalêna, là kẻ đã được Người trừ cho khỏi bảy quỷ.” Thánh sử Mátthêu
cho biết: “Sau ngày sabát, khi ngày thứ
nhất trong tuần vừa ló rạng, bà Maria Mácđala và một bà khác cũng tên là Maria,
đi viếng mộ.” (Mt 28:1)
Sau khi thuật lại cho các Tông đồ biết Chúa Giêsu đã phục sinh, Thánh Maria Mađalêna không được nhắc đến trong Tân ước nữa. Bà cũng không được nhắc tên trong sách Công vụ, và “số phận” bà vẫn không được tài liệu ghi lại và không được “minh oan.” Có phải vì vậy mà bà cứ bị hiểu lầm là “người phụ nữ tội lỗi” chăng?
Đa số các học giả Kinh thánh ngày nay đều
chứng tỏ rằng không có nền tảng Kinh thánh nào để lẫn lộn hai phụ nữ này. Maria
Mađalêna, nghĩa là Maria ở Mađalêna, là người mà Chúa Giêsu đã đuổi “bảy quỷ.”
(Lc 8:2) Maria Mađalêna là một trong những người “giúp Chúa Giêsu và Nhóm Mười
Hai.” Bà là một trong những người đứng bên Thánh giá với Đức Mẹ.
LM W.J. Harrington, Dòng Đa Minh, viết trong
cuốn “Chú giải Công giáo mới” (New Catholic Commentary): “Bị bảy quỷ ám không có nghĩa là Thánh Maria Mađalêna đã sống cuộc đời
vô luân, một kết luận chỉ đạt được bằng cách lầm lẫn với phụ nữ vô danh trong
Lc 7:36 mà thôi.” LM Edward Mally, Dòng Tên, viết trong cuốn “Chú giải Kinh
thánh của Thánh Giêrônimô” (Jerome Biblical Commentary): “Bà (Maria Mađalêna) KHÔNG là phụ nữ tội lỗi trong Lc 7:37, mặc dù có
truyền thống lãng mạn Tây phương đã nói về bà.”
Hy vọng Thánh Maria Mađalêna không còn bị “mang
tiếng” và không bị chúng ta hiểu lầm như xưa nay nữa!
Lạy Thánh nữ Maria Mađalêna, xin thương nguyện
giúp cầu thay. Amen.
TRẦM THIÊN THU
[Đăng báo TTĐM số 464, tháng 8-2016, Dòng Mẹ Chúa Cứu Chuộc xuất bản tại Hoa Kỳ]
✽ Người Phụ Nữ Tội Lỗi Là Ai?
✽ Thánh Nhân & Quá Khứ – https://tramthienthu.blogspot.com/2014/11/thanh-nhan-va-qua-khu-toi-loi.html
✽ Tội Nhân & Thánh Nhân – https://tramthienthu.blogspot.com/2018/07/toi-nhan-va-thanh-nhan.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Comment