MERRY CHRISTMAS

KIẾN THỨC KITÔ GIÁO

Biểu tượng Đức Kitô là cách kết hợp các mẫu tự để hình thành cách viết tắt Thánh Danh Đức Giêsu Kitô, thường dùng làm biểu tượng của Kitô giáo. Một trong các biểu tượng Đức Kitô cổ xưa nhất là Chi-Rho (☧) – gồm chữ Chi (Χ) và chữ Rho (Ρ) của Hy ngữ chồng lên nhau, nghĩa là Χριστός (Đức Kitô). Biểu tượng này có trên quân kỳ phò Đạo Chúa (labarum military standard), hoàng đế Constantine I (cai trị những năm 306-337) đã sử dụng quân kỳ này từ năm 312. Biểu tượng IX hoặc XI dùng hai chữ đầu của Thánh Danh Giêsu Kitô theo Hy ngữ là Ἰησοῦς (ὁ) Χριστός – viết hoa ἸΗΣΟῦΣ (ὁ) ΧΡΙΣΤΌΣ, biểu tượng ΙΗ dùng hai chữ đầu của Thánh Danh Giêsu theo Hy ngữ là Ιησουσ – viết hoa ΙΗΣΟΥΣ.

Thánh Danh Giêsu theo Hy ngữ là Ιησουσ (viết hoa ΙΗΣΟΥΣ), viết tắt là HIS (cũng viết JHS, IHC, ΙΗΣ). Thánh Danh Kitô theo Hy ngữ là Χριστοσ (viết hoa ΧΡΙΣΤΟΣ), viết tắt là XP (cũng viết IX, XPO, XPS, XPI, XPM). Theo truyền thống Kitô giáo Đông phương, biểu tượng ΙϹΧϹ là viết tắt chữ Ἰησοῦς Χριστός theo Hy ngữ, nghĩa là Đức Giêsu Kitô.

Theo tiếng Hy Lạp, chữ “iota” được biểu thị là I, và chữ “eta” là H, chữ “sigma” là dạng lưỡi liềm, biểu thị là C, hoặc dạng kết thúc là S. Theo bảng mẫu tự Latin, chữ I và J không phân biệt theo hệ thống, mãi tới thế kỷ 17 người ta mới phân biệt và viết là JHS và JHC – tương đương HIS và IHC.

Đôi khi HIS được hiểu là ΙΗΣΟΥΣ ΗΜΕΤΕΡΟΣ ΣΩΤΗΡ (Iēsous Hēmeteros Sōtēr – Chúa Giêsu, Đấng Cứu Độ), hoặc theo Latin là “Jesus Hominum (Hierosolymae) Salvator” – Chúa Giêsu, Đấng Cứu Độ Nhân Loại [hoặc Giêrusalem], hoặc liên kết với câu “In Hoc Signo Vinces” – Ngài (Chúa Giêsu) sẽ chiến thắng bằng biểu tượng này (Thập Giá).

Thế kỷ XV, Thánh Bernardino Siena phổ biến cách dùng 3 mẫu tự trên nền mặt trời lửa để thay thế các biểu tượng của dân ngoại và chính trị – như phe “Guelphs and Ghibellines” (tiếng Anh), Guelfi e Ghibellini (tiếng Ý).

Đó là các phe ủng hộ Giáo Hoàng và Hoàng Đế La Mã, ở Trung Ý và ở Bắc Ý. Thế kỷ XII và XIII, sự tranh giành giữa hai phe tạo thành hướng quan trọng về chính trị nội bộ của Ý. Cuộc tranh giành quyền lực giữa phe Giáo Hoàng và phe Hoàng Đế làm phát sinh sự không đồng thuận về việc phong chức từ năm 1075 và kết thúc bằng một hiệp ước song phương năm 1122. Cuộc phân tranh giữa đôi bên kéo dài tới thế kỷ XV.

Biểu tượng JHS với chữ H có Thánh Giá với 3 cây đinh và mặt trời là huy hiệu của Dòng Tên, theo truyền thống được Thánh Ignatius Loyola giới thiệu năm 1541.

Trong Kitô giáo Đông phương, biểu tượng Đức Kitô được sử dụng nhiều nhất là biểu tượng có 4 chữ ΙϹ ΧϹ – viết tắt từ tiếng Hy Lạp là ΙΗϹΟΥϹ ΧΡΙϹΤΟϹ, nghĩa là Đức Giêsu Kitô, cũng viết là І҃С Х҃С.

Trên biểu tượng có thể viết ΙϹ bên trái và ΧϹ bên phải. Đôi khi được viết là ΙϹ ΧϹ ΝΙΚΑ – nghĩa là “Đức Giêsu Kitô chiến thắng.” ΙϹΧϹ cũng được khắc thành hình con cá. Trong biểu tượng truyền thống về Christ Pantokrator (Chúa Kitô), tay phải của Chúa có tư thế cong hai ngón tay với Thánh Giá và các chữ ΙϹ, Χ, Ϲ.

Cách mô tả bằng biểu tượng ΙϹ ΧϹ ΝΙΚΑ theo truyền thống Hy Lạp thời Trung Cổ.

TRẦM THIÊN THU (tổng hợp và chuyển ngữ)