T.A. TRẦM THIÊN THU: CHUYỆN TRAI TỊNH

Tội Lỗi Màu Đỏ Thành Trong Như Tuyết

Sai Lầm Sắc Điều Hóa Trắng Tựa Bông

Đó là niềm hy vọng của tín nhân được Thiên Chúa hứa trong Is 1:18. Nhưng Ngài chỉ ban cho những ai “chịu nghe lời Ngài.” (Is 1:19)

Về ngữ nghĩa, chữ “trai tịnh” là từ Hán Việt. Chữ “trai” đồng nghĩa chữ “chay,” khác ở chỗ là người ta chỉ nói “ăn chay” chứ không nói “ăn trai.” Chay Tịnh đồng nghĩa với Trai Tịnh, nhưng từ Chay Tịnh được liên kết bởi một chữ Nôm và một chữ Hán, còn từ Trai Tịnh thì cả hai chữ đều là chữ Hán.

Ăn chay kiêng cữ, nhưng không là ăn kiêng. Chay tịnh không chỉ có lợi về thể lý mà có lợi cả về tinh thần, đặc biệt là tâm linh. Dĩ nhiên chay tịnh phải được kết hợp với việc cầu nguyện và bác ái. Chay tịnh không chỉ là nhịn ăn và kiêng thịt, mà quan trọng là cố gắng kiềm chế bản thân về sinh hoạt cá nhân, cố gắng ít nói và không nói điều vớ vẩn, vô ích. Việc tịnh khẩu rất hữu ích, vì giảm bớt tội lỗi. Cũng nên chú ý: ÍT NÓI không hẳn là phải là NÓI ÍT – vẫn có thể nói nhiều, nhưng quan trọng là KHÔNG NÓI điều sai trái, nhảm nhí, bậy bạ, vớ vẩn, dớ dẩn, xấu xa,... nhất là không nói điều gì chạm đến người khác.

Chắc hẳn chẳng ai xa lạ gì với hình Ba Con Khỉ thể hiện ba động thái khác nhau: Bịt mắt, bịt tai, và bịt miệng. Người Nhật gọi là Mizaru, Kikazaru, Iwazaru – nghĩa là “không thấy, không nghe, không nói.” Người ta có thâm ý khi ghép hình Ba Con Khỉ với danh nhân Mohandas Karamchand Gandhi (1869-1948), người chủ trương bất bạo động và được dân Ấn Độ tôn xưng là “thánh nhân,” là Mahātmā – tâm hồn lớn, vĩ nhân, đại nhân.

Nguồn gốc ý niệm “không nhìn, không nghe, không nói” có thể bắt nguồn từ tư tưởng của Khổng giáo. Luận Ngữ có câu: “Phi lễ vật thị, phi lễ vật thính, phi lễ vật ngôn.” Lý giải về chiết tự Hán ngữ thì chữ “thông” có bộ “nhĩ” là tai (để nghe), chữ “minh” có bộ “nhật” và bộ “nguyệt” tượng trưng cho hai con mắt. Như vậy, người có tai thính và mắt sáng là người NGHE nhiều điều hay mà nảy ra trí tuệ, đó là người thông minh. Trong xã hội Việt Nam, không dễ là người có “tai mắt” trong vùng, tức là người có thân thế, địa vị, quyền cao, chức trọng, và dĩ nhiên có được “tai mắt.” Có tai và có mắt thì miệng có thể ăn uống thoải mái.

Rất có thể hình Ba Con Khỉ ảnh hưởng Thiền (Zen) của Phật giáo. Trong Kinh Phật, thi thoảng có câu “tâm viên, ý mã” – tấm lòng như con khỉ, ý tưởng như con ngựa. Phật giáo cho rằng TÂM và Ý của con người luôn biến chuyển, phá phách không ngừng như con khỉ, và như con ngựa không bao giờ chịu đứng yên, nếu không kềm chế chúng thì chúng sẽ suy nghĩ lung tung, sinh ra phiền não – gọi là “khổ não trần ai.” Phật giáo cho rằng lục căn là Nhãn, Nhĩ, Tỷ, Thiệt, Thân và Ý. Chúng tiếp xúc với lục trần là Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc và Pháp. Từ đó sinh ra “lục thức” (tỉnh thức, ý thức).

Nếu những cái “thức” đó không bị ô nhiễm thì hành giả được tâm thanh tịnh mà đạt đến lục thông. Nếu mắt mê nhìn cái đẹp, tai khoái nghe lời ngon ngọt, mũi thích ngửi mùi thơm tho, lưỡi ưa nếm vị thức ăn ngon, thân tiếp xúc với đồ dơ, và nghĩ điều bậy để tâm bị mê loạn thì lục thức biến thành lục tặc – sáu tên giặc phá hại sự thanh tịnh cho việc tu hành. Phật giáo không chỉ đề cập đến Mắt, Tai, Miệng (lưỡi), mà còn thêm Mũi, Thân và Ý.

Trong cuộc sống có nhiều động thái, nhưng ba động thái đó là ba động thái độc đáo và khác thường. Ba động thái đó cũng là ba động thái khôn ngoan, dù đôi khi bị chê trách là vô tình, dửng dưng, khô khan, hoặc khó tính.

Sống Mùa Chay, đặc biệt là Tuần Thánh, với tinh thần chay tịnh (ít ăn và ít nói), thiết tưởng hình ảnh Ba Con Khỉ rất phù hợp với tinh thần Kitô giáo. Tiền nhân xác định: “Im lặng là vàng.” Nếu là VÀNG thì cũng có nhiều loại vàng. Vàng là vật quý nhưng vẫn có những thứ còn quý hơn vàng – theo nghĩa đen chứ chưa nói theo nghĩa bóng. Vàng chỉ quý ở mức “phổ biến.” Nhưng khi người ta bị đói khát, bị hoạn nạn, bị bệnh nan y,… chắc hẳn vàng không có nghĩa lý gì với họ trong tình trạng thập tử nhất sinh như vậy. Đất là vật tầm thường nhưng có lúc còn quý hơn vàng, như ông bà ta nói là “tấc đất, tấc vàng” hoặc “rừng vàng, biển bạc” đấy thôi!

Có chín người mà có tới mười ý. Người thì lý luận thế này, kẻ thì lý giải thế kia. Đôi khi thật khó minh định. Vậy im lặng là Vàng hay là Đất? Nói ra thì bị chê là “bới bèo ra bọ” và bị “đì sói trán,” không nói ra thì có thể bị cho là thụ động, “đồng lõa” hoặc “nhát đảm.” Chúa Giêsu đã đặt vấn đề với tên thuộc hạ vả vào mặt Ngài: “Nếu tôi nói sai, anh chứng minh xem sai ở chỗ nào; còn nếu tôi nói phải, sao lại đánh tôi?” (Ga 18:23)

Trong xã hội, khi thấy những người có hành động sai trái, báo chí nêu lên và người đó bị “kiểm điểm,” bị xét xử hoặc tù đày. Có những vụ người ta “làm ngơ” hoặc “cho chìm xuồng,” dư luận lên án gắt gao và chê trách các vị lãnh đạo quốc gia nào đó, chúng ta nói họ là bao che hoặc phe cánh. Còn tôn giáo thì sao, có chuyện đó không? Một câu không dễ trả lời chút nào. Sự thật mất lòng lắm!

Chắc chắn là nhân vô thập toàn. Ai cũng có lỗi, không lớn thì nhỏ, không nhiều thì ít, ngày nào người ta cũng phạm tội nhiều lần “trong tư tưởng, lời nói và việc làm.” Hằng ngày tham dự thánh lễ, chúng ta đấm ngực 3 lần, thú nhận “lỗi tại tôi mọi đàng,” đồng thời kêu xin Chúa thương xót 3 lần, rồi lại kêu xin Ngài thương xót 2 lần trước khi xin bình an 1 lần (Kinh Chiên Thiên Chúa), và còn nhiều lần nữa chúng ta kêu xin như vậy trong MỘT thánh lễ. Thánh Phaolô đã thú nhận thay chúng ta: “Điều tôi muốn thì tôi lại không làm, điều tôi không muốn thì tôi lại làm.” (Rm 7:19) Con người khốn nạn thế đấy! Khi nhân thấy Sư Phụ quá tốt lành mà mình thì quá tệ, ông Phêrô đã phải thốt lên: “Lạy Chúa, xin tránh xa con, vì con là kẻ tội lỗi!” (Lc 5:8)

Con người là thế, yếu đuối và mỏng dòn. Tuy nhiên, “có sai lầm mà không sửa, đó mới thật là sai lầm.” (Khổng Tử) Những người muốn đả phá và bài xích vì ác ý thì miễn bàn, nhưng có người muốn xây dựng khi thấy những điều “trái tai, gai mắt” thì đôi khi lại bị cho là “quá khích,” là “ma quỷ xúi giục.” Cũng một chuyện, người nịnh bợ thì được quý mến, còn người trực tính thì bị ghét bỏ. Lịch sử đời và đạo cũng đã có nhiều người dám nói thẳng nói thật, nhưng họ thường bị xa lánh, bị ghét bỏ, thậm chí còn bị trù dập cho… bõ ghét!

Chúa Giêsu cũng bị ghét và bị giết vì “tội” đó, nhưng Ngài vẫn dạy: “Anh em đừng sợ người ta. Thật ra, không có gì che giấu mà sẽ không được tỏ lộ, không có gì bí mật, mà người ta sẽ không biết.” (Mt 10:26) Người Việt cũng có câu: “Cây kim trong bọc lâu ngày cũng lòi ra.” Thánh Catarina Siena cho biết: “Phạm tội là con người, nhưng ngoan cố trong tội là ma quỷ.”

Thông thường, đa số đều cam chịu hoặc hùa theo, ít người dám “thẳng như ruột ngựa.” Thuận ngôn thì nghịch nhĩ. Cụ Đồ Chiểu xác định: “Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm, đâm mấy thằng gian bút chẳng tà.” Vì công ích, nếu thấy sai mà không nói thì không được. Chúa Giêsu cho biết cách sửa lỗi người khác: “Nếu người anh em của anh trót phạm tội thì anh hãy đi sửa lỗi nó, một mình anh với nó mà thôi. Nếu nó chịu nghe anh thì anh đã chinh phục được người anh em. Còn nếu nó không chịu nghe thì hãy đem theo một hay hai người nữa, để mọi công việc được giải quyết, căn cứ vào lời hai hoặc ba chứng nhân. Nếu nó không nghe họ thì hãy đi thưa Hội Thánh. Nếu Hội Thánh mà nó cũng chẳng nghe thì hãy kể nó như một người ngoại hay một người thu thuế.” (Mt 18:15-17) Lời Chúa rõ ràng lắm rồi!

Quả thật, điều Chúa Giêsu dạy không dễ thực hiện chút nào: “Anh em hãy gớm ghét điều dữ, tha thiết với điều lành; thương mến nhau với tình huynh đệ, coi người khác trọng hơn mình; nhiệt thành, không trễ nải; lấy tinh thần sốt sắng mà phục vụ Chúa.” (Rm 12:9-11) Nghe thật tâm đắc, cứ gật gù ra chiều thâm ý, nhưng rồi lại thấy khó hành động. Tinh thần thì lanh lẹ nhưng xác thịt lại nặng nề quá, Chúa ơi!

Bởi vì phàm nhân quá đốn hèn nên luôn phải tin cậy vào Lòng Chúa Thương Xót và thân thưa: “Xin dẫn chúng con về, xin đừng hận chúng con.” (Tv 84:5) Đồng thời phải mở rộng lòng và sẵn sàng: “Xin hãy nói, vì tôi tớ Chúa đang lắng tai nghe.” (1 Sm 3:10) Trần gian chỉ là cõi tạm mà quá nhiêu khê nên phải liên tục van nài: “Xin thêm đức tin cho chúng con.” (Lc 17:5)

Lạy Thiên Chúa nhân lành và giàu lòng thương xót, xin soi sáng và hướng dẫn chúng con ngay từ khi bắt đầu suy nghĩ, nếu sai thì xin Ngài ngăn cản hoặc chuyển hướng ngay. Xin Ngài thương xót vì chúng con là tội nhân xấu xa, chúng con xin cố gắng thực thi ý Ngài. Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU

[Đăng báo TTĐM số 543, tháng 03-2023, Dòng Mẹ Chúa Cứu Chuộc xuất bản tại Hoa Kỳ]

✽ Mưu Mẹo – https://tramthienthu.blogspot.com/2019/09/muu-meo.html
✽ Mưu & Mẹo – https://tramthienthu.blogspot.com/2015/06/muu-va-meo.html
✽ Thời Trẻ – https://tramthienthu.blogspot.com/2019/05/thoi-tre.html

✽ Dâng Hy Sinh & Đau Khổ
https://tramthienthu.blogspot.com/2021/02/dang-hy-sinh-va-au-kho.html