NGƯỢC CHIỀU

KẺ TỰ TÔN ẮT BỊ HẠ XUỐNG

AI KHIÊM HẠ LIỀN ĐƯỢC TÔN LÊN

Chính Chúa Giêsu đã cho biết hai chiều ngược nhau như vậy. (Lc 18:14) Trong đời thường, các con đường thường có hai chiều, nhưng cũng có những con đường chỉ có một chiều. Dù là loại đường nào, người ta cũng chỉ được phép đi xuôi chiều, không thể đi ngược chiều – ngay cả trên đường hai chiều. Người đi ngược chiều là người ngang ngược, chắc là “con ông, cháu cha” nên mới có động thái như vậy. Thi thoảng vẫn thấy có kẻ chảnh như vậy – trên cả đường to và nhỏ.

Đời hay đạo cũng vẫn có những thứ “ngược chiều” – đối nghịch hoặc đối lập nhau, từ dạng đơn giản tới dạng phức tạp, từ điều vô hại tới điều nguy hiểm: Phải – Trái, Thiện – Ác, Đen – Trắng, Giàu – Nghèo, Cao – Thấp, Đẹp – Xấu, Hiền – Dữ, Khiêm Nhu – Kiêu Ngạo (nổ, chảnh, hợm hĩnh),… Nếu tâm tính trái ngược nhau, người ta “nghi kỵ” nhau, đối kháng hoặc chống đối nhau, và rồi gièm pha nhau để hạ bệ nhau – ngụ ý tôn mình lên. Sự tuyên truyền là một dạng đối nghịch – vì phe này nói xấu phe kia, đảng này chê bôi đảng nọ, nhóm này đàn áp nhóm kia,...

Có tình trạng chống đối là do kiểu suy nghĩ không giống nhau, vì cách lựa chọn của người này khác với người kia. Thế là xảy ra xung khắc, xung đột, đôi khi có thể xảy ra ẩu đả hoặc án mạng, thậm chí là chiến tranh. Thế chiến hoặc nội chiến cũng bởi tình trạng “ngược chiều” với nhau. Thân nhân ruột thịt cũng vẫn có thể hóa ra kẻ thù của nhau. Đáng sợ!

Khi đề cập vấn đề liên quan sự trái chiều, có lần người ta bảo Chúa Giêsu cậy quyền lực của quỷ Bê-en-dê-bun, nhưng Ngài nói: “Ai không đi với tôi là chống lại tôi; và ai không cùng tôi thu góp là phân tán.” (Mt 12:30; Lc 11:23) Khi thấy có người nhân danh Chúa Giêsu mà trừ quỷ, chính các tông đồ cũng thấy “xốn mắt” nên đã tìm cách ngăn cản, nhưng Thầy Giêsu xác định: “Ai không chống lại chúng ta là ủng hộ chúng ta.” (Mc 9:1; Lc 9:50) Một dạng “chảnh” vẫn thường xảy ra xưa nay.

Tuy nhiên, đôi khi sự đối lập vẫn khả dĩ hữu ích: Nam châm cùng dấu thì đẩy nhau, trái dấu thì hút nhau. Trong tình yêu đôi lứa cũng vậy, âm – dương trái ngược nhau, nhưng như thế mới là “bình thường,” mới tạo nên hôn nhân hạnh phúc, nếu hôn nhân đồng giới thì… “vô cùng nguy hiểm,” bởi vì như vậy lại hóa “bất thường” mất rồi. Cái Nghịch lại là cái Thuận – và ngược lại. Thật là “mới lạ” – cái gì mới mẻ thì thường lạ lùng.

Có một “vấn đề” cũ nhưng vẫn mang tính thời sự nóng hổi: Trung tuần tháng 10-2013, một giám mục Công giáo đã bị chỉ trích về việc chi tiêu xa xỉ, ở ngôi biệt thự sang trọng, bị cáo buộc là nói dối trước tòa và phải sang Rôma để gặp các viên chức Tòa Thánh. Một phát ngôn viên xác nhận danh tính người đó là giám mục Franz-Peter Tebartz-van Elst, GP Limburg, Đức quốc. Ông đã dùng 31 triệu euro (gần 40 triệu USD, gấp 6 lần so với kế hoạch ban đầu) để nâng cấp và xây dựng mới dinh thự của mình và văn phòng giáo phận. Ôi, lạy Chúa!

Đối với Việt Nam, thiết tưởng cũng không thể khinh suất, nghĩa là cũng nên nghiêm túc “xét mình” lắm, dù mức độ có thể là ít hay nhiều. Nhưng chắc chắn vẫn thực sự cần thiết. Có thể chưa xa xỉ như con người kia, nhưng cũng xa xỉ theo “phong cách” khác.

Đối với Thiên Chúa, lối sống “thoải mái” luôn ngược chiều. Ngược thì Nguy (cặp đôi NG liền kề). Chúa Giêsu là dân nghèo “thứ thiệt,” nghèo “hàng hiệu,” nghèo từ Belem tới Canvê. Ngài đúng là Đệ Nhất Hàn Vương. Thế mà các môn đệ lại “đi ngược đường” với Ngài, ung dung sống vinh thân phì da, mặc đám dân nghèo khốn khổ sống lay lắt. Càng nguy hiểm hơn vì người sống ngang nhiên đó lại là một giám mục hoặc linh mục, thật bất xứng và đáng hổ thẹn lắm! Như vậy thì đừng chỉ trích và lên án các quan quyền thế tục hối lộ và tham nhũng. Loài đỉa (thủy điệt) rất nguy hiểm, dù to hay nhỏ, bởi vì đó là “chuyên gia hút máu” để cướp sự sống của người khác, dù nhiều hay ít cũng đối nghịch với đạo làm người – chứ chưa nói tới Đạo Yêu Thương của Thiên Chúa.

Nói chung, loại “người đỉa” như vậy chỉ chất thêm gánh nặng cho người nghèo, cách “bòn rút” của họ rất tinh vi, tự “ra giá” cho những công việc mà đáng lẽ là bổn phận và trách nhiệm của họ. Chính họ được học hành đàng hoàng, học đến nơi đến chốn, biết nhiều hơn người, y như giới thông luật xưa. Nhưng Chúa Giêsu “chỉ tận tay, day tận trán” thế này: “Khốn cho cả các người nữa, hỡi các nhà thông luật! Các người chất trên vai kẻ khác những gánh nặng không thể gánh nổi, còn chính các người, thì dù một ngón tay cũng không động vào.” (Lc 11:46) Chúa nói thế mà với họ mà cũng giống như “nước đổ lá môn” vậy. Đỉa sợ vôi. Với “người đỉa” thì phải dùng loại “vôi” nói thẳng, tẩy chay. Kẻ nhút nhát mà nịnh bợ thì tự biến mình thành đỉa như họ.

Chớ có ảo tưởng theo “lối suy nghĩ trần tục” mà cho rằng Thiên Chúa vị nể người có chức có quyền, ưa ăn trên ngồi trước, được tiền hô hậu ủng. Không bao giờ! Thiên Chúa hoàn toàn khác: “Thiên Chúa cứ theo sự thật mà xét xử,” (Rm 1:2) bởi vì “Thiên Chúa không thiên vị ai.” (Rm 1:11) Vâng, Thiên Chúa rất công minh và chính trực, nói theo giới bình dân, có thể Chúa sẽ nói 9T cho dễ nhớ: “Tôi thành thật thì tôi thẳng thắn trừng trị.”

Đúng như vậy, bởi vì sách Huấn Ca cũng đã xác định: “Đức Chúa là Đấng xét xử, Người chẳng thiên vị ai. Người không vị nể mà làm hại kẻ nghèo hèn, nhưng nghe lời kêu xin của người bị áp bức. Người không coi thường lời khấn nguyện của kẻ mồ côi, hay tiếng than van của người goá bụa.” (Hc 35:12-14) Thật vậy, Thiên Chúa hoàn toàn “ngược chiều” với quan niệm hoặc cách xử sự của loài người, phàm phu tục tử, đầu và óc luôn ảo tưởng, thường suy diễn theo ý mình vì tư lợi mà thôi.

Tình yêu là bản chất bất biến của Thiên Chúa. (1 Ga 4:8 và 16) Lòng nhân từ của Ngài vô hạn, trọn niềm thương xót những kẻ khốn cùng, không “kỵ” người nghèo mà lại rất “hợp” người nghèo, thế mới lạ, họ xin gì Ngài cũng thương ban: “Kẻ phục vụ Đức Chúa theo ý Người sẽ được Người chấp nhận, lời họ kêu xin sẽ vọng tới các tầng mây. Lời nguyện của người nghèo vượt ngàn mây thẳm.” (Hc 35:16-17a) Họ tin tưởng cầu nguyện không ngừng, vì đối với họ, Ngài là cứu cánh và là cùng đích: “Lời nguyện chưa tới đích, họ chưa an lòng. Họ sẽ không rời đi bao lâu Đấng Tối Cao chưa đoái nhìn, chưa xét xử cho người chính trực và thi hành công lý.” (Hc 35:17b-18) Tin tuyệt đối là điều không dễ, nhưng có như vậy mới khả dĩ trở nên công chính.

Vừa bộc bạch vừa kêu gọi mọi người phải biết ca tụng Chúa, nhất là những người nghèo khổ, Thánh Vịnh gia động viên: “Tôi sẽ không ngừng chúc tụng Chúa, câu hát mừng Người chẳng ngớt trên môi. Linh hồn tôi hãnh diện vì Chúa, xin các bạn nghèo nghe tôi nói mà vui lên.” (Tv 34:2-3) Người nghèo thiếu thốn mọi thứ, có khi thiếu cả những thứ cơ bản nhất, họ cần Chúa hơn và được Ngài ban nhiều thứ, thế nên họ phải biết ơn Chúa. Người giàu đầy đủ vật chất, không cần Chúa ban thêm, thế nên họ dễ lãng quên Ngài. Thật chí lý với lời cầu của tác giả sách Châm Ngôn: “Xin đẩy xa con lời dối trá và chuyện lọc lừa. Xin đừng để con túng nghèo, cũng đừng cho con giàu có; chỉ xin cho con cơm bánh cần dùng.” (Cn 30:8) Hai điều trái ngược nhau nhưng đều quan trọng.

Chắc hẳn giữa cái thiện và cái ác có sự đối nghịch rõ ràng nhất: “Chúa đối đầu với quân gian ác, xóa nhòa tên tuổi chúng trên đời, nhưng để mắt nhìn người chính trực và lắng tai nghe tiếng họ kêu.” (Tv 34:16-17) Chúa thẳng tay với ác nhân, lũ “đỉa người” nham hiểm, nhưng Ngài xót thương hiền nhân, đám dân đen thấp cổ bé miệng: “Ai thành tâm kêu xin đều được Chúa đã nhận lời và giải thoát khỏi mọi cơn nguy khốn, nhất là những người hèn mọn, đau khổ, thấp cổ bé miệng.” (Tv 34:18)

Thánh Vịnh gia xác định: “Chúa gần gũi những tấm lòng tan vỡ, cứu những tâm thần thất vọng ê chề.” (Tv 34:19) Quả thật, Chúa Giêsu sẵn sàng bỏ 99 con chiên lành lặn, béo tốt, để rồi nhọc công tìm kiếm con chiên gầy gò, ốm yếu, ghẻ lở, hôi hám. (x. Mt 18:12-14; Lc 15:4-7) Lòng Thương Xót của Chúa luôn bao la, vô tận và bất biến. Cuối cùng, Thánh Vịnh gia xác định: “Chúa cứu mạng các người tôi tớ, ai ẩn thân bên Chúa không bị phạt bao giờ.” (Tv 34:23) Thiên Chúa trên cả tuyệt vời. Có Ngài là có tất cả, mất Ngài là mất mọi thứ.

Đã từng ngược chiều với Chúa trong quá khứ, nhưng sau cú ngã ngựa chí mạng khiến ông thuận chiều với Ngài. Đến cuối đời, ông có lời trăn trối đầy ắp niềm tín thác: “Tôi sắp phải đổ máu ra làm lễ tế, đã đến giờ tôi phải ra đi. Tôi đã đấu trong cuộc thi đấu cao đẹp, đã chạy hết chặng đường, đã giữ vững niềm tin. Giờ đây tôi chỉ còn đợi vòng hoa dành cho người công chính; Chúa là vị Thẩm Phán chí công sẽ trao phần thưởng đó cho tôi trong Ngày ấy, và không phải chỉ cho tôi, nhưng còn cho tất cả những ai hết tình mong đợi Người xuất hiện.” (2 Tm 4:6-8) Thánh nhân nào cũng có quá khứ, tội nhân nào cũng có tương lai. Vấn đề không là ngã hay không, mà là có đứng dậy ngay hay không. Đừng lo và đừng sợ!

Như để động viên, Thánh Phaolô cho biết thêm: “Khi tôi đứng ra tự biện hộ lần thứ nhất, chẳng có ai bênh vực tôi. Mọi người đã bỏ mặc tôi. Xin Chúa đừng chấp họ. Nhưng có Chúa đứng bên cạnh, Người đã ban sức mạnh cho tôi, để nhờ tôi mà việc rao giảng được hoàn thành, và tất cả các dân ngoại được nghe biết Tin Mừng. Và tôi đã thoát khỏi nanh vuốt sư tử.” (2 Tm 4:16-18a) Niềm hy vọng dâng cao, Thánh Phaolô quả quyết: “Chúa sẽ còn cho tôi thoát khỏi mọi hành vi hiểm độc, sẽ cứu và đưa tôi vào vương quốc của Người ở trên trời. Chúc tụng Người vinh hiển đến muôn thuở muôn đời. Amen.” (2 Tm 4:18b) Ước gì mỗi chúng ta cũng có thể minh định như vậy!

Có một “phong cách” đối lập khá phổ biến: khiêm nhường và kiêu ngạo. Kiêu ngạo hoặc cao ngạo là dạng “tin tưởng hão huyền”, tự mãn, ngày nay gọi là “chảnh,” loại hội chứng ảo tưởng trầm kha, tự đánh lừa mình. Có lẽ họ là những người sinh ra gần kho bom Thành Tuy Hạ (Nhơn Trạch, Đồng Nai), rồi sinh sống gần kho đạn Long Bình (Biên Hòa, Đồng Nai), có thể đã từng đánh bom ở Irắc, thế nên họ mới có khả năng “nổ” khủng khiếp như thế. Đáng “nể” thật!

Không biết ngày xưa có bom đạn công phá mạnh như ngày nay hay không mà nhóm Biệt Phái “chơi” quá hớp. Thế nên Chúa Giêsu đã phải lên tiếng kể dụ ngôn về một số người tự hào cho mình là công chính mà khinh chê người khác: Có hai người lên đền thờ cầu nguyện. Một người thuộc nhóm chảnh Pharisêu, còn người kia làm nghề thu thuế – dạng bị coi là tội lỗi công khai. Người Pharisêu đứng thẳng và thản nhiên cầu nguyện: “Lạy Thiên Chúa, xin tạ ơn Chúa, vì con không như bao kẻ khác: tham lam, bất chính, ngoại tình, hoặc như tên thu thuế kia. Con ăn chay mỗi tuần hai lần, con dâng cho Chúa một phần mười thu nhập của con.” (Lc 18:11-12) Tay không đấm ngực mà xỉa xói người khác, mắt long sòng sọc, liếc xéo sắc như dao cau. Coi bộ rất đúng quy trình của những người ngang ngược.

Nếu thực sự đúng như ông ta nói thì thật thánh thiện, thật tốt lành, thật đạo đức, nói chung là “ngon lành” lắm. Thế nhưng sự thật đâu phải thế, nói vậy mà không phải vậy. Họ quen thói hợm mình, khoe khoang và ỷ quyền cậy thế, ra vẻ “ta đây,” hống hách với người khác, thế nên họ cũng không ngại miệng mà dám “nổ” với Chúa và khoe thành tích. Đúng là gan cóc tía, bởi vì cầu nguyện là khoảng thời gian linh thiêng, thánh đức, kết hiệp và tâm sự với Chúa, thế mà người này lại phạm tội ngay trong thời khắc quan trọng như vậy. Thật là liều lĩnh vì dám hành động ngu xuẩn. Nguy hiểm quá!

Ngược lại, người thu thuế biết thân phận và biết mình là ai, chỉ dám khép nép ở góc cuối nhà thờ, thậm chí còn chẳng dám ngước mắt lên nhìn ai. Ông khúm núm, ngại ngùng, vừa đấm ngực vừa thầm thĩ cầu xin: “Lạy Thiên Chúa, xin thương xót con là kẻ tội lỗi.” (Lc 18:13) Ngắn gọn mà súc tích. Không lải nhải, không càm ràm, không văn vẻ, không xỉa xói. Dễ thương hết sức! Chúa Giêsu rất khoái con-người-tội-nghiệp này, và Ngài nói rõ: “Tôi nói cho các ông biết: người này, khi trở xuống mà về nhà thì đã được nên công chính rồi; còn người kia thì không. Vì phàm ai tôn mình lên sẽ bị hạ xuống; còn ai hạ mình xuống sẽ được tôn lên.” (Lc 18:14)

Tự tôn và tự hạ là hai chiều ngược nhau, tất nhiên phương hướng cũng hoàn toàn trái ngược: Xuống và Lên. Tự tôn là đưa mình lên cao nhưng lại bị hạ xuống thấp, tự hạ là đưa mình xuống thấp nhưng lại được nâng lên cao. Hai chiều và hai hướng lạ lùng lắm!

Lạy Thiên Chúa đại lượng nhưng nghiêm minh, chúng con đã bao lần sống trong ảo giác, xin tẩy rửa ý tưởng và ban lại cho chúng con trái tim tinh tuyền, để chúng con có thể nhận biết mình và nhìn tha nhân bằng ánh mắt yêu thương, luôn sống thẳng – nhìn thẳng, nghĩ thẳng, nói thẳng, làm thẳng,... Chúng con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu, Đấng Cứu Độ duy nhất của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU