MẸ THIÊN CHÚA

Đôi khi những người theo trào lưu chính thống cảm thấy sợ khi Đức Mẹ được gọi là Mẹ Thiên Chúa. Tuy nhiên, phản ứng của họ thường dựa vào sự hiểu lầm không chỉ về danh xưng của Đức Mẹ mà còn về Chúa Giêsu là ai, điều mà các nhà thần học và các nhà cải cách Tin Lành đã phải nói tới có liên quan giáo lý này.

Một phụ nữ là mẹ của một con người nếu phụ nữ đó mang thai người đó hoặc di truyền nửa tổng số gen cho người đó. Đức Maria là mẹ của Chúa Giêsu theo cả hai nghĩa này, vì Đức Maria không chỉ mang thai Chúa Giêsu mà còn di truyền gen cho thân thể Ngài, do đó mà qua Đức Maria – chứ không phải Đức Giuse, Chúa Giêsu thuộc dòng dõi vua Đa-vít về phương diện nhục thể.

Vì Đức Maria là mẹ của Chúa Giêsu, vậy phải kết luận rằng Đức Maria cũng là Mẹ Thiên Chúa: Nếu Đức Maria là mẹ của Chúa Giêsu, và Chúa Giêsu là Thiên Chúa, vậy Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa. Không còn cách suy luận nào hợp lý hơn, dạng lý luận này được các nhà luận lý học đã chấp nhận từ trước thời điểm Chúa Giêsu giáng sinh.

Mặc dù Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa, Đức Maria không là mẹ của Ngài theo nghĩa Đức Maria cao niên hơn Thiên Chúa hoặc là nguồn của thần tính của Chúa Con. Chúng ta nói rằng Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa theo nghĩa Đức Maria mang thai Đức Giêsu Kitô, Đấng là Thiên Chúa “hóa thành nhục thể” (2 Ga 7; x. Ga 1:14) – và theo nghĩa Đức Maria góp phần di truyền gen con người nơi Đức Giêsu Kitô.

Để tránh kết luận này, những người theo trào lưu chính thống thường cho rằng Đức Maria không mang Thiên Chúa trong cung lòng, mà chỉ mang nhân tính của Đức Kitô mà thôi. Cách xác định này tái tạo một tà thuyết từ thế kỷ V – tà thuyết Nestorianism (*), và xác định rằng người mẹ không chỉ mang thai nhân tính của người con trong cung lòng. Vả lại, người mẹ mang thai chính ngôi vị của người con. Người mẹ không chỉ sinh ra bản chất con người mà còn sinh ra chính con người. Như vậy, Đức Maria mang thai và sinh Con Người của Đức Giêsu Kitô, Đấng mà Đức Maria sinh ra chính là Thiên Chúa.

Thuyết Nestorian cho rằng Đức Maria không sinh ra Đức Giêsu Kitô với hai bản tính, mà họ tách rời thần tính và nhân tính của Ngài, tạo ra hai con người tách biệt – một là Thiên Chúa và một là con người. Như vậy, đó là một tà thuyết về Kitô giáo, thậm chí các nhà cải cách Tin Lành cũng nhận ra. Cả Martin Luther và John Calvin cũng cương quyết bảo vệ thiên chức Mẹ Thiên Chúa của Đức Maria. Chính Nestorius không thể ngờ rằng tà thuyết này đã dùng chính tên của ông. Hơn nữa, Giáo hội Nestorius hiện nay đã ký kết một tuyên ngôn chung về Kitô giáo với Giáo hội Công giáo và công nhận Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa, giống như các Kitô hữu khác tin vậy.

Dĩ nhiên, các giáo phụ đồng ý và công nhận sự thật về hồng ân cao cả được trao ban cho Đức Maria, Nữ tỳ khiêm hạ của Chúa.

Thánh Irênê nói: “Trinh nữ Maria đã vâng lời Thiên Chúa và đón nhận tin vui là mang thai Con Thiên Chúa” (Chống Tà Thuyết, 5:19:1, năm 189 sau công nguyên).

Thánh Hippôlytô nói: “Đối với mọi thế hệ, các tiên tri đã phác họa các chủ thể vĩ đại nhất về sự suy niệm và hành động. Như vậy, họ rao giảng về Thiên Chúa mặc xác phàm khi đến thế gian, Ngài đến qua Đức Maria không tỳ vết và là Người-Mang-Thiên-Chúa (Theotokos)” (Bài Giảng Về Tận Thế 1, năm 217 sau công nguyên).

Thánh Grêgôriô nói: “Theo linh hứng, Thánh Luca đã đưa ra chứng cớ là không chỉ Đức Giuse, mà cả Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, và đưa ra lý do khi nhắc tới chính gia đình và nhà Đa-vít. Đức Maria được truyền tin làm Mẹ Thiên Chúa khi Sứ thần tới chào: Kính mừng Maria đầy ơn phước!” (Bốn Bài Giảng 1, năm 262 sau công nguyên).

Thánh Phêrô Alexandria nói: “Họ đến với Giáo hội thuộc Thánh Mẫu Thiên Chúa, Đức Maria trọn đời đồng trinh, khi họ nói rằng người đó đã xây dựng khu vực Tây phương ở ngoại ô để làm nơi chôn cất các vị tử đạo” (Hành Động Xác Thực Của Phêrô Alexandria, năm 305 sau công nguyên). “Chúng ta tin có sự sống lại của những người đã chết, người đầu tiên là Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta. Ngài đã mang thân thể không chỉ theo bề ngoài mà còn thực sự sinh bởi Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa” (Lá Thư Gởi Các Giám Mục Không Là Người Ai Cập 12, năm 324 sau công nguyên).

Thánh Mêthôđiô nói: “Khi ông già Simeon hân hoan, rất sung sướng với niềm vui thánh đức, điều đã được ngôn sứ Isaia tiên báo, Mẹ Thiên Chúa rất mãn nguyện” (Diễn Thuyết Về Ông Simeon và Bà Anna 7, năm 305 sau công nguyên).

Thánh Cyrilô Giêrusalem nói: “Chúa Cha từ trời làm chứng về Chúa Con. Chúa Thánh Thần là nhân chứng trong hình chim bồ câu. Tổng lãnh thiên thần Gabriel là nhân chứng khi truyền tin cho Đức Maria. Mẹ Thiên Chúa cũng là nhân chứng” (Bài Giảng Giáo Lý 10:19, năm 350 sau công nguyên).

Thánh Êphraim Syria nói: “Mặc dù vẫn đồng trinh, nhưng Đức Maria đã thụ thai, Người Nữ Tỳ này trở thành Mẹ Thiên Chúa” (Các Bài Hát Ca Ngợi 1:20, năm 351 sau công nguyên).

Thánh Athanasiô nói: “Ngôi Lời nhiệm xuất từ Thiên Chúa Cha, khôn xiết  tả, không thể giải thích, không thể hiểu, và vĩnh viễn, rằng Chúa Con sinh bởi Trinh Nữ Maria, Mẹ Thiên Chúa” (sự Nhập Thể Của Ngôi Lời Thiên Chúa 8, năm 365 sau công nguyên).

Thánh Êpiphaniô Salamis nói: “Hoàn hảo với Chúa Cha và nhập thể làm người ở giữa chúng ta, không theo bề ngoài nhưng theo sự thật, Chúa Con đã tái tạo loài người theo sự hoàn hảo nơi chính Ngài từ Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, qua Chúa Thánh Thần” (Con Người Đáng Tin Cậy 75, năm 374 sau công nguyên).

Thánh Grêgôriô Nazianz nói: “Nếu ai không chấp nhận Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa, người đó không đồng thuận với Thiên Chúa” (Thư Gởi LM Cledonius 101, năm 382 sau công nguyên).

Thánh Giêrônimô nói: “Để biết một Trinh Nữ trở thành Mẹ Thiên Chúa như thế nào, Rufinus đã biết đầy đủ; để biết chính Người Con được sinh ra, ông ta không biết gì” (Chống Lại Rufinus 2:10, năm 401 sau công nguyên). “Đừng ngạc nhiên về sự mới lạ, nếu một Trinh Nữ sinh ra Con Thiên Chúa” (Chú Giải Sách Isaia 3:7:15, năm 409 sau công nguyên).

Thánh Theodore Mopsuestia nói: “Do đó, khi họ hỏi: ‘Đức Maria là mẹ của con người hay mẹ của Thiên Chúa?’, chúng ta trả lời: ‘Cả hai!’. Một bởi chính bản chất của điều được thực hiện và một bởi mối quan hệ” (Nhập Thể 15, năm 405 sau công nguyên).

Thánh Cyrilô Alexandria nói: “Vì Đức Maria sinh Thiên-Chúa-làm-người theo bản chất, vì thế chúng ta gọi Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa. Nếu ai không tuyên xưng Đấng Emmanuel chính là Thiên Chúa, và do đó mà Trinh Nữ Maria là Mẹ Thiên Chúa, vì trong nhục thể Đức Maria đã sinh Thiên-Chúa-làm-người: “Người đến sau tôi, nhưng trổi hơn tôi, vì có trước tôi” (Ga 1:14) (Lá Thư Thứ Ba Gởi Nestorius, năm 430 sau công nguyên).

Thánh Gioan Cassian nói: “Hiện nay ông là người theo tà thuyết, ông nói rằng Đức Maria, Mẹ của Chúa Giêsu Kitô của chúng tôi, không thể được gọi là Mẹ Thiên Chúa, mà chỉ là Mẹ của Chúa Giêsu, với lý do là không ai sinh ra người con lớn tuổi hơn mình. Đó là cách tranh luận ngớ ngẩn... Hãy để chúng tôi chứng minh rằng Đức Kitô là Thiên Chúa và Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa” (Bàn Về Việc Nhập Thể Của Đức Giêsu Kitô Trái Ngược Với Nestorius 2:2, năm 429 sau công nguyên).

Công đồng Êphêsô nói: “Chúng ta tuyên xưng Đức Giêsu Kitô là Con Yêu Dấu của Thiên Chúa, Thiên Chúa là người hoàn hảo, cả hồn và xác, nhiệm xuất từ Chúa Cha từ trước muôn đời, mãi mãi bất biến, vì chúng ta và để cứu độ chúng ta, sinh bởi Trinh Nữ Maria theo bản tính nhân loại, đồng bản thể với Chúa Cha và cũng có nhân tính như chúng ta, có sự kết hợp hai bản tính đồng thời. Do đó chúng ta tuyên xưng Chúa Giêsu là Con Một Thiên Chúa. Theo cách hiểu này về unconfused union, chúng ta cũng tuyên xưng Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa vì Thiên Chúa Ngôi Lời mặc xác phàm và trở nên Con Người” (Công Thức Hiệp Nhất, năm 431 sau công nguyên).

Thánh Vincent Lerins nói: “Nestorius bị chứng bệnh tử tế đối lập, nhưng lại giả vờ chấp nhận hai bản tính riêng biệt nơi Đức Kitô, cho rằng có hai con người, có hai Con Thiên Chúa, hai Đức Kitô – một là Thiên Chúa và một là con người; một nhiệm xuất từ Chúa Cha, và một sinh bởi Đức Maria. Vì thế, ông ta vẫn cho rằng Đức Maria không thể được gọi là Mẹ Thiên Chúa, mà chỉ là Mẹ của Đức Kitô” (Những Cuốn Sổ 12 [35], năm 434 sau công nguyên).

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ từ Catholic.com)

(*) Giáo hội Nestorius là một Giáo hội Kitô giáo xuất hiện sau khi Nestorius bị lên án tại Công đồng chung Ephesus năm 431. Nhờ nỗ lực của Ibas (Giám mục thành Ephesus từ năm 435), và Barsumas (Giám mục thành Nisibis từ năm 457), thuyết Nestorius hoặc thuyết cảnh giáo được phát triển thành dạng thần học đầy đủ, rồi được chuyển đến Persia và Tiểu Á, nơi thành lập một giáo phái nhỏ nhưng có ảnh hưởng. Ngày nay, Giáo hội Nestorius vẫn tồn tại với tên gọi là Kitô hữu Assyria.

[đăng báo ĐMHCG, số 365, tháng 1-2017, Dòng CCT xuất bản tại Hoa Kỳ]